Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης

Τα άτομα με συναισθηματική νοημοσύνη είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους, να εμπιστεύονται και να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, να λύνουν προβλήματα, να έχουν αυξημένη αυτοεκτίμηση και ικανότητες μάθησης, καθώς και καλές σχέσεις.

Και εδώ τίθεται το ερώτημα, πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αποκτήσει συναισθηματική νοημοσύνη; Η απάντηση βρίσκεται στα παρακάτω στάδια συναισθηματικής διαπαιδαγώγησης.

Επίγνωση των συναισθημάτων

Το πρώτο στάδιο που πρέπει να κατακτήσουν οι γονείς περιλαμβάνει την επίγνωση των συναισθημάτων, τόσο των δικών τους, όσο και των παιδιών τους.

«Είναι αγόρι, δεν πρέπει να κλαίει ή να νιώθει πόνο», «Είναι μόλις 2 ετών, δεν μπορεί να νιώθει θυμό».

Φράσεις που συχνά ακούμε και που κρύβουν μια παγίδα. Αγνοούν τα συναισθήματα, τα οποία στη πραγματικότητα υπάρχουν, γεγονός που οδηγεί σε ένα κύκλο παρερμηνειών. Πρέπει αν αγαπάς τον αδελφό σου, ακούμε συχνά. Αλλά όταν αδελφός σπάσει το αγαπημένο παιχνίδι του άλλου παιδιού είναι φυσιολογικό το παιδί να νιώσε θυμό.

Αν συνεχίσει ο γονέας να συγκρίνει το θυμό με την αδελφική αγάπη και να επιμένει στην κατάσταση αυτή ότι τα αδέλφια πρέπι να αγαπιούνται ίσως το παιδί να παρερμηνεύσει το αίσθημα το οποίο νιώθει ως μίσος για τον αδελφό του και να νιώθει ένοχος κάθε φορά που νιώθει θυμό. Ένα αγόρι που έχει μάθει ότι δεν κάνει να κλαίει και είναι πολύ στεναχωρημένο νιώθει ακόμη πιο άσχημα αφού το αίσθημα της λύπης γίνεται πιο δυνατό όταν εμποδίζει τον εαυτό του να κλάψει (σαν μια επιπλέον τιμωρία ή ενοχή).

Κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, ρόλου, μπορεί να βιώσει με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση όλες τις μορφές συναισθήματος κατά την προσαρμογή του στις καταστάσεις της καθημερινότητας. Και οι μπαμπάδες μπορούν να λυγίσουν και τα 2χρονα παιδιά μπορούν να νιώσουν θυμό, οργή και τα αγόρια μπορούν να νιώθουν πόνο, θλίψη κ.λ.π.

Αυτή η αναγνώριση της ύπαρξης των συναισθημάτων, στην πραγματικότητα μας είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνουν οι γονείς στην προσπάθεια συναισθηματικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους.

Η έκφραση των συναισθημάτων ως ευκαιρία

Είναι σημαντικό οι γονείς να ακούν πραγματικά τα παιδιά τους. Να «ακούν» όχι μόνο τα λόγια, αλλά και τα συναισθήματα.

Προβλήματα, διαφωνίες, ξεσπάσματα, έντονες συζητήσεις υπάρχουν στη ζωή και σε κάθε οικογένεια. Ωστόσο οποιαδήποτε τέτοια κατάσταση δεν είναι απαραίτητα «καταστροφική», αντιθέτως μάλιστα μπορεί να είναι και εποικοδομητική, δημιουργική, εξαρτάται από τον τρόπο που τη διαχειρίζονται τα άτομα της οικογένειας. Ισορροπία δεν σημαίνει ζωής χωρίς προβλήματα, αλλά διαχείριση των κρίσεων με κατάλληλο τρόπο.

Τα προβλήματα στην τηλεόραση λύνονται γρήγορα.

Ειδικά σε σαπουνόπερες η αρμονία και η ηρεμία αποκαθιστάται σε χρόνο μηδέν και πολλές φορές οι τηλεθεατές δεν προλαβαίνουν καλά-καλά να καταλάβουν πως λύθηκε μία αντιμαχία. Τα προβλήματα παρουσιάζονται σαν κάτι που αν περιμένουμε θα περάσει.

Αυτό δεν αντιπροσωπεύει την αληθινή ζωή και μπορεί να φέρει συνέπειες στις μετέπειτα σχέσεις του παιδιού. Για άλλη μια φορά ο γονιός καλείται να  «είναι από κοντά» και να υπενθυμίζει στο παιδί πως ότι βλέπει δεν είναι πραγματικότητα. Οι γονείς οφείλουν να γίνουν οι ίδιοι  ισχυρό πρότυπο για το πώς επιλύνονται τα προβλήματα και να μην αφήνουν αυτό τό ρόλο σε κάποιο υποκατάστατο όπως η τηλεόραση.

 

Οι γονείς, λοιπόν, μπορούν να δουν οποιαδήποτε «κρίση» – κατάσταση ως ευκαιρία για οικειότητα, να επικοινωνήσουν, να έρθουν πιο κοντά στα παιδιά τους. Καθώς οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους, μπορούν να τα διδάξουν τρόπους διαχείρισης διαφόρων καταστάσεων της καθημερινότητας.

Παροχή βοήθειας στο παιδί

Πολλές φορές τα παιδιά είναι γεμάτα ένταση, αναστατωμένα και παγιδευμένα σε συναισθήματα, που δεν μπορούν να κατανοήσουν να ορίσουν ή να διαχειριστούν. Η έκφραση των συναισθημάτων συζητώντας μειώνει την ένταση που αυτά προκαλούν.

Το να καταλάβει το παιδί τι νιώθει και να εκφράσει (λεκτικά) το συναίσθημά του είναι απαραίτητο βήμα που οποιαδήποτε πράξη του, π.χ. είναι διαφορετικό να νιώθει το παιδί μια «αόριστη» ένταση και διαφορετικό να προσδιορίσει και να εκφράσει ότι η ένταση αυτή είναι θυμός, γιατί θεωρεί ότι η δασκάλα τον αδίκησε σε ένα test.

Στη δεύτερη περίπτωση το παιδί ορίζει το συναίσθημά του (π.χ. νιώθει θυμό) και μπορεί να προχωρήσει στο επόμενο βήμα (τι μπορώ να κάνω για να διαχειριστώ την κατάσταση). Το να μάθουν τα παιδιά να εκφράζουν όσα νιώθουν, θα βοηθήσει την ανάπτυξη επικοινωνίας στις διαπροσωπικές σχέσεις τους, καθώς και τη σωστή διαχείριση των καταστάσεων που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν στο σχολείο, την οικογένεια, τη ζωή.

Τέλος, η μέθοδος που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί να ορίσει τα συναισθήματά του, είναι μέσω της σχετικής συζήτησης με το θέμα που απασχολεί το παιδί. Για παράδειγμα:

Γ: Δείχνεις αναστατωμένος, έγινε κάτι στο σχολείο;
Π: ναι, πήρα 8 στο test.
Γ: Είσαι λυπημένος;
Π: Ναι.
Γ: Δεν είναι τόσο άσχημος βαθμός. Την επόμενη φορά θα τα πας καλύτερα. Έχει γίνει και κάτι άλλο ή απλά αυτό σε στεναχωρεί;
Π: Νομίζω ότι άξιζα παραπάνω.

Το παιδί νιώθει προφανώς ότι αδικήθηκε και ίσως είναι θυμωμένο  με το δάσκαλο ή τη δασκάλα.

Γ: Nομίζεις ότι αδικήθηκες; Είσαι θυμωμένος; Πρέπει να συζητήσεις με το δάσκαλο σου. Υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω εγώ;

… και η συζήτηση συνεχίζεται … προσπαθώντας να υποστηρίξετε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα του και δίνοντας προτάσεις και λύσεις για το τι μπορεί να κάνει.

Παροχή βοήθειας για την ανεύρεση λύσεων

Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά, όχι όμως και όλες οι συμπεριφορές.

Είναι κατανοητό το παιδί να νιώθει θυμό για το αδερφάκι του, που του έσπασε το παιχνίδι, αλλά δεν είναι αποδεκτό να το χτυπήσει με ένα ξύλο για να εκφράσει το θυμό του. Ο έλεγχος της συμπεριφοράς και η ύπαρξη όρων είναι απαραίτητα στοιχεία για τη διατήρηση της ισορροπίας της οικογένειας. Καλό είναι, να υπάρχουν κάποιες αξίες και κανόνες βάσει των οποίων τα μέλη της οικογένειας να λειτουργούν, θα επικοινωνούν και θα συμπεριφέρονται.

Συζητήστε με το παιδί και βοηθήστε το να μάθει τον τρόπο λύσης προβλημάτων που απαρτίζεται από τα εξής βήματα:

• Τι κινήσεις μπορώ να κάνω υπάρχουν άλλες λύσεις;

• «Δοκιμή» των πιθανών λύσεων.

• Απόρριψη των ακατάλληλων και επιλογή της κατάλληλης λύσης (λαμβάντοντας υπόψη και τους κανόνες τπου ορίζει η κάθε οικογένεια)ένειας).

Το ζητούμενο είναι οι γονείς να μην θεωρούν τίποτε ως δεδομένο στις συμπεριφορές των παιδιών. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και μεγαλώνει κάτω απο τις συνθήκες που ορίζει η οικογένεια του. Δεν υπάρχει λόγος για "ταμπέλες" και κατευθύνσεις. Με υπομονή, συζήτηση και διάθεση για επίλυση ενός προβλήματος τα παιδιά όχι μόνο βρίσκουν τις λύσεις, αλλά μαθαίνουν να επικοινωνούν, να συζητούν, να ανοίγονται στους γονείς τους μέσα απο μια σχέση εμπιστοσύνης.