Εμβολιοφοβία και πόνος στα παιδιά, μια προσέγγιση

Το φαινόμενο της εμβολιοφοβίας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλουστευτικά, ούτε με αφορισμούς.

Πρόκειται για πολύπλοκο φαινόμενο που έχει να κάνει και με διαφορετικές σε σχέση με το παρελθόν ψυχολογικές διεργασίες των νέων γονιών.

Η προσέγγιση ενός γονέα ως προς τον πόνο και την «ταλαιπωρία» του παιδιού του έχει αλλάξει σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν.

Παλιά η τυπική εικόνα της ανατροφής ενός μικρού παιδιού ήταν να μεγαλώνει χωρίς συνεχή επίβλεψη από τους γονείς του, με διαρκή μύξα να ρέει από τη μύτη του χωρίς αυτό να απασχολεί ιδιαίτερα τους γονείς του και χωρίς να «αντιμετωπίζεται» με συνεχείς πλύσεις με ορούς. Ένα παιδί συχνά ξυπόλυτο, αφημένο χωρίς πάνα, αφημένο συχνά στα αδέρφια του, χωρίς την εστιασμένη προσοχή που έχει σήμερα από τους γονείς του.

Ένα παιδί που έπεφτε και χτυπούσε συνέχεια και σηκωνόταν μόνο του χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία οι γονείς, ένα παιδί που «χανόταν» από το ραντάρ των γονιών άνετα, μέσα ή και έξω από το σπίτι.

Πολλές από αυτές τις παλιές γονεικές συμπεριφορές, με τα σημερινά μάτια και δεδομένα, μοιάζουν στα όρια της παιδικής παραμέλησης και κακοποίησης.

Ο σύγχρονος γονιός πάλι, βρίσκεται συχνά στο αντίθετο άκρο του φάσματος: το παιδί να μην πονέσει ποτέ, να μην ζοριστεί σε καμία περίπτωση, να μην βαρεθεί, να μην αφεθεί μόνο του χωρίς επίβλεψη ούτε στιγμή, να μην χτυπήσει ούτε να σκοντάψει. Υπάρχουν σήμερα γονείς που αδυνατούν να δώσουν στο μικρό τους παιδί φάρμακο όταν πραγματικά χρειάζεται «γιατί δεν το θέλει», που αδυνατούν να πουν ένα μη ή ένα όχι και να θέσουν όρια με σταθερό και ήρεμο τρόπο, που δίνουν αντιπυρετικά με ένα παιδί με δέκατα έτσι για να «προλάβουμε» να μην ταλαιπωρηθεί και να μην γκρινιάξει.

Τα μικρά παιδιά σήμερα δεν επιτρέπεται ούτε στιγμή να νιώσουν άσχημα, να έχουν κακή ή πεσμένη διάθεση, να ρουθουνίσουν ή να βήξουν, να βαριούνται, να μην θέλουν αυτά που θέλουμε για αυτά. Αμέσως και με «προληπτικό» τρόπο θα προστρέξουν οι γονείς να δώσουν παυσίπονο, να πάρουν αγκαλιά που έπεσε περπατώντας.

Η ουδός ανοχής των γονιών στον πόνο και την ταλαιπωρία του παιδιού τους μειώθηκε, πολλοί σημερινοί γονείς έχουν δυσκολία να βιώσουν και να φέρουν εις πέρας μια παροδικά δύσκολη κατάσταση με το παιδί τους, ακόμα και αν είναι κάτι που πρέπει να γίνει και χρειάζεται.

Έτσι έχουμε γονείς που δυσκολεύονται να πηγαίνουν στον παιδίατρο γιατί το παιδί θα κλάψει. Γονείς που αδυνατούν να δώσουν αντιπυρετικό ή αντιβίωση στο παιδί τους γιατί εκείνο φτύνει το φάρμακο. Που τελειώνει η παιδική κακοποίηση και που ξεκινάει η αδυναμία να κάνει κανείς για το παιδί κάτι στοιχειώδες, ωφέλιμο και αναγκαστικό;

Δεν είναι κάτι εύκολο ο εμβολιασμός για τα μάτια ενός σύγχρονου γονιού. Ανεξάρτητα από το τι περιέχει αυτή η σύριγγα, σημαντικό θέμα είναι ότι είναι σύριγγα. Το βλέπω καθημερινά στα μάτια πολλών νέων γονιών, «πώς στα καλά καθούμενα ένα μωρό που έρχεται υγιέστατο και χαρούμενο στο ιατρείο θα πονέσει στην αγκαλιά μου και θα κλάψει στην εξέταση και στην ένεση»;

Και το μικρό παιδί και οι γονείς μπορεί εκείνη τη στιγμή να νιώθουν σπάσιμο της μεταξύ τους εμπιστοσύνης. Το παιδί δεν καταλαβαίνει γιατί γίνεται όλο αυτό, το ενός ή δύο ετών μωρό αντιστέκεται, κλαίει, χτυπιέται, κοιτάζει στους γονείς για βοήθεια, απορεί πως οι αγαπημένοι του άνθρωποι που στο σπίτι και πάντα δεν του χαλούν χατήρι ούτε στιγμή, δεν το αφήνουν ποτέ να κλάψει να χτυπήσει να πονέσει και ξαφνικά αφήνουν αυτόν τον άγνωστο να το «ταλαιπωρεί» χωρίς να κάνουν τίποτα.

Αλλά ο πόνος και η δυσκολία είναι μέρος της ζωής, το θέμα δεν είναι να τα εξαφανίσουμε όλα αυτά από την ζωή του παιδιού μας, αλλά να το διδάξουμε με την στάση μας και τα λόγια μας πώς να ανταπεξέρχεται επιτυχώς στις παροδικές δυσκολίες. Σε σύγκριση με δεκαετίες πριν, έχουμε προοδεύσει σημαντικά ως γονείς, σε γενικές γραμμές φωνάζουμε λιγότερο στα παιδιά μας, επικοινωνούμε καλύτερα και περισσότερο, τα χτυπάμε λιγότερο, παίζουμε μαζί τους όταν παλιά δεν παίζαμε, δεν τα αφήνουμε χωρίς επίβλεψη μπροστά σε αληθινά επικίνδυνες καταστάσεις, τα παίρνουμε περισσότερη αγκαλιά όταν χρειάζεται, τα μιλάμε περισσότερο για να απαλύνουμε τον πόνο τους.

Υπάρχει ένα όριο, σωστά μετατεθειμένο σήμερα σε σχέση με το παρελθόν αλλά υπάρχει, θα γίνουν και πράγματα που θα δυσαρεστήσουν το παιδί μας μια συγκεκριμένη στιγμή, αλλά πρέπει να γίνουν, ένα εμβόλιο, μια εξέταση, μια λήψη φαρμάκου, κάτι που δεν επιτρέπεται, μια –όσο γίνεται ήπια και σωστή – προσαρμογή σε παιδικό σταθμό.

Πίσω από το ενδόμυχο «δεν θέλω το παιδί μου να πονέσει πάλι», «δεν θέλω να νιώθω ανήμπορος, να με βλέπει με βλέμμα απογοήτευσης και απορίας γιατί δεν με βοηθάς που αυτός ο κακός κύριος με πονάει» μπορεί να αναπτύσσονται πολλές εκλογικεύσεις. Για να καλύψουν αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα που δεν συμβαίνει παρά πολύ σπάνια στην σχέση τους με το μικρό παιδί τους σήμερα, πιστεύω ότι πολλοί γονείς επικαλύπτουν με στρώματα εκλογίκευσης ως προς τους κινδύνους των εμβολίων, για τη μη χρησιμότητα των φαρμάκων που προτείνονται – όταν πραγματικά χρειάζονται.

Πιστεύω ότι είναι σημαντικός παράγοντας, και πρέπει να εστιάσουμε. Πολλές πρακτικές των επαγγελματιών υγείας δεν βοηθούν σε αυτήν την κατεύθυνση. Υπερσυνταγογράφηση, πολυφαρμακία, μη εξήγηση προς τους γονείς, υπερβολικά συχνές επισκέψεις στο ιατρείο χωρίς λόγο, συγχορηγήσεις πολλές ενέσεις.

Ανάμεσα στα δύο άκρα, στον παιδίατρο κάθε μήνα χωρίς λόγο για υγιές παιδί ένα ενάμιση ετών, και κάθε φορά να κλαίει γοερά, και την αποφυγή παιδιάτρου εμβολίων και προληπτικών εξετάσεων για να μην ανησυχήσουμε το παιδί, υπάρχει η τεκμηριωμένη προσέγγιση:

Να πηγαίνουμε το παιδί στον παιδίατρο όταν πραγματικά χρειάζεται, να μην δημιουργούμε πρόσθετο στρες χωρίς λόγο ούτε όμως και να υποθεραπεύουμε (βλ. περιοδικός προληπτικός παιδιατρικός έλεγχος). Προληπτικές επισκέψεις σύμφωνα με την επιστημονική τεκμηρίωση, εξετάσεις και φάρμακα όταν είναι πραγματικά απαραίτητα, στον γιατρό όχι με τον πρώτο πυρετό αλλά με συγκεκριμένες ενδείξεις.

Να διδάξουμε στους νέους γονείς πώς να αγαπούν το παιδί τους με τρόπο που παράλληλα να γίνονται και όλα τα χρήσιμα και απαραίτητα. Να μάθουν στο παιδί πώς να ανταπεξέρχεται και σε δυσάρεστες εμπειρίες, να έχει υπομονή, να ανταπεξέρχεται σε αντιξοότητες και να περνάει επιτυχώς δύσκολες καταστάσεις.

Να διδάξουμε στους νέους γονείς πώς να προετοιμάζουν το παιδί τους για τις δύσκολες στιγμές. Από το σπίτι παιχνίδι με ιατρική εξέταση, βιβλία για ιατρική εξέταση φάρμακα και εμβόλια. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης να μιλούν στο παιδί τους, να του εξηγούν τι συμβαίνει όσο μικρό και αν είναι, γιατί συμβαίνει όσο αυξάνεται η ωριμότητά τους. Η προσέγγιση του γονιού είναι που μετράει, σταθερά, ήπια να εξηγεί, όχι με άγχος, τρόμο στα μάτια του ή με αμφιβολία ή παραίτησή του κατά την δύσκολη στιγμή.

Να μην το αφήνουν το παιδί μόνο του, να το παίρνουν αγκαλιά την ώρα της εξέτασης, να θηλάζει αν γίνεται και θέλει την ώρα της εξέτασης ή του εμβολίου ή αμέσως μετά (βλ. Ποτέ πια μόνα). Να παραμένουν όσο γίνεται ήρεμοι, να το ρίχνουν στο χιούμορ.

Στο τέλος να το επιβραβεύουν – όχι με γλυκά! – , «τα κατάφερες», σε εξέτασε ο γιατρός, δεν πειράζει που έκλαιγες, αναγνώριση συναισθημάτων – φοβάσαι ότι θα πονέσεις – , όχι ψέματα που θα κλονίσουν περισσότερο την εμπιστοσύνη του προς τους γονείς – όχι φράσεις όπως δεν πονάει, τα αγόρια δεν κλαίνε, γιατί κλαις δεν σου κάνει τίποτα, είσαι γκρινιάρης κα (βλ. απολυταρχικοί, συναισθητικοί ή υποχωρητικοί γονείς).
 
Μα θα μου πείτε, αυτός είναι ο λόγος που έχουν εμφανιστεί οι αντιεμβολιαστές;

Φυσικά όχι, δεν είναι ούτε ο μόνος, ούτε ο κύριος, ανέφερα από την αρχή ότι ο μη εμβολιασμός, αλλά και γενικότερα η άρνηση των επιστημονικών επιτευγμάτων και των “ειδικών” είναι πολυπαραγοντικό ζήτημα. Σε κάποιο βαθμό όμως ξεκινά από την εξής “μοντέρνα” κατάσταση:

Παλιά οι γονείς είχαν γύρω τους προσωπικές, άμεσες εμπειρίες και παραδείγματα συχνά του πόνου που προκαλείται στα παιδιά από την φυσική αρρώστια καθενός από τα νοσήματα ενάντια στα οποία υπάρχουν σήμερα εμβόλια.

Επιπλέον δεν ήταν τόσο “ευαίσθητοι” στο παραμικρό κλάμα του παιδιού τους, ιδιαίτερα εφόσον τα πράγματα γίνονταν για έναν ορατό στόχο.

Ο σημερινός γονιός δεν αφήνει το παιδί του να κλαίει – πράγμα γενικά πολύ καλό, δεν θέλει ή και δεν μπορεί να βλέπει το παιδί του να πονά ή να ταλαιπωρείται για οποιοδήποτε λόγο, έτσι που σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν έχει γύρω του καθόλου απτές δυσάρεστες εμπειρίες από τον πόνο και τους κινδύνους της φυσικής αρρώστιας, δυσκολεύεται να δικαιολογήσει μέσα του το σπάσιμο εμπιστοσύνης ανάμεσα σε αυτόν και το παιδί του, όταν εκείνο κλαίει γοερά την ώρα της παιδιατρικής εξέτασης και του εμβολιασμού.

Ένα γοερό κλάμα που για κάποιους δεν αφήνεται να συμβαίνει σε καμία έκφανση της καθημερινής ζωής με το παιδί, ούτε καν όταν είναι απαραίτητο, όπως για παράδειγμα όταν πρέπει να πάρει φάρμακο σε σιρόπι ή να καθίσει στο καρεκλάκι αυτοκινήτου.

Αυτό βέβαια είναι μια πολυτέλεια που δυστυχώς δεν είχε το κοριτσάκι δύο ετών στην Φλωρεντία το οποίο, πάσχον από λευχαιμία, μερικές εβδομάδες πριν, μέσα στο 2017 – όχι στο μακρινό παρελθόν – απεβίωσε από ιλαρά. Ιλαρά που κόλλησε επειδή δεν μπορούσε να κάνει το εμβόλιο και επειδή στην γειτονική χώρα υπάρχει πλέον έξαρση ιλαράς, λόγω χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού τον παιδιών από την αύξηση των γονιών που δεν εμβολιάζουν για ιλαρά.

Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα, από την οποία συζήτηση θα έπρεπε να ξεκινάει μια περαιτέρω συζήτηση από αυτή που αναλύεται εδώ, δηλαδή το χρέος των γονιών να διδάξουν στα παιδιά τους και κοινωνική ευθύνη, και περιβαλλοντική ευθύνη.

Τα σημερινά παιδιά δεν χρειάζεται να μεγαλώνουν ξυπόλυτα, παραμελημένα, αφημένα χωρίς επίβλεψη να πάρουν το απορρυπαντικό από το ντουλάπι ή το φάρμακο της γιαγιάς, να βγουν στον δρόμο χωρίς επίβλεψη, να τα τραβούν από το αυτί όταν τα μαλώνουν, να τα αφήνουν χωρίς γονείς και οικεία πρόσωπα να υπόκεινται σε επώδυνες εξετάσεις στα νοσοκομεία.

Από την άλλη όμως τα σημερινά παιδιά χρειάζεται να αφήνονται που και που να ρισκάρουν, να χτυπούν, να περνούν μια ίωση και να έχουν συμπτώματα, να βιώνουν μια ματαίωση, να βρίσκουν πώς να περνούν απέναντι σε μια αντιξοότητα, να έχουν όριο και να ακούν και ένα μη με μια εξήγηση, και να υφίστανται τα απαραίτητα για να είναι υγιή μέσα από δύσκολες στιγμές εξέτασης και ένεσης σε παιδίατρο.

Μια σημαντική δουλειά κάθε γονιού είναι να δείξει στο παιδί του ότι η ζωή έχει και άσχημα και δυσκολίες, αλλά μαθαίνουμε πώς να τα ξεπερνούμε επιτυχώς μαζί.

Το άρθρο διαβάσαμε:pediatros-thes.gr - Δείτε περισσότερα σχετικά άρθρα με ένα κλικ.