filo morou

Φύλο μωρού: Πώς το έμβρυο γίνεται κορίτσι ή αγόρι

Πώς γίνεται ένα έμβρυο κορίτσι ή αγόρι; Πώς καθορίζεται το φύλο του μωρού; Το σενάριο της ζωής, το οποίο παίζεται κάθε φορά όπου το ωάριο γονιμοποιείται από το σπερματοζωάριο, είναι συναρπαστικό. Γιατί οι ρόλοι των τρισεκατομμυρίων κυττάρων που προκύπτουν για να δομηθεί ένας ώριμος άνθρωπος μοιράζονται στη σκηνή. Ο σκηνοθέτης, που είναι το γενετικό αρχείο, έχει να διδάξει πάνω από 200 ρόλους, όσοι είναι οι διαφορετικοί τύποι κυττάρων που συνυπάρχουν και συνεργάζονται για να παιχτεί το έργο της ζωής με επιτυχία.

Εγκυμοσύνη - Φύλο μωρού

Καθώς λοιπόν κυλά η υπόθεση του έργου "εγκυμοσύνη", με αρχικό πρωταγωνιστή το ζυγωτό, το γονιμοποιημένο δηλαδή ωάριο το οποίο ευθύς αμέσως διαιρείται και στη συνέχεια διαιρούνται με τον ίδιο τρόπο τα θυγατρικά κύτταρα για να μεγαλώσει το έμβρυο, αρχίζει και η κατανομή των ρόλων. Και καθώς αυξάνει ο αριθμός των κυτταρικών διαιρέσεων, οι οποίες λέγονται αυλακώσεις γιατί συσφίγγεται το κύτταρο και δημιουργείται μια αύλακα που θα το διαχωρίσει στα δύο, κάθε κύτταρο υφίσταται έναν αρχικό καθορισμό, ο οποίος θα οδηγήσει στον σχηματισμό ειδικών τμημάτων του εμβρύου, μέσα από την επίδραση καθοριστικών χημικών παραγόντων, που οδηγούν στην κυτταρική διαφοροποίηση και εξειδίκευση για να σχηματιστεί, λ.χ., το συκώτι, το πάγκρεας, οι όρχεις, οι ωοθήκες κλπ.

Μια κατηγορία (ρυθμιστικών) γονιδίων που παίζει σπουδαίο ρόλο σε αυτό το σενάριο της ανάπτυξης είναι τα λεγόμενα ομοιοτικά γονίδια, τα οποία ενεργοποιούνται και ελέγχουν συγκεκριμένα (δομικά) γονίδια να εκφραστούν και να δώσουν την ταυτότητα του κάθε κυτταρικού τύπου. Στη διαδικασία αυτή παίζει σπουδαίο ρόλο το μητρικό γονιδίωμα που έχει μεταβιβαστεί στο ζυγωτό και ελέγχει την κατανομή ειδικών βιομορίων, ίσως RNAs, στο ωάριο καθώς ωριμάζει. Ετσι, τέτοια βιομόρια βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του ωαρίου και επηρεάζουν τη διαφοροποίηση των πρώτων θυγατρικών κυττάρων που προκύπτουν για να υποστούν τον γενικό αρχικό καθορισμό.

Γονιμοποίηση ωαρίου

Μια βασική αναπτυξιακή επιλογή του γονιμοποιημένου ωαρίου είναι ο καθορισμός του φύλου. Η ύπαρξη δύο διαφορετικών τύπων διασταύρωσης, δύο φύλων (ενός αρσενικού και ενός θηλυκού), μέσα στο κάθε είδος είναι κοινό χαρακτηριστικό όλων των ευκαρυωτικών οργανισμών, από τους μύκητες ως τον άνθρωπο. Και ενώ σε κατώτερους οργανισμούς το περιβάλλον παίζει τον ρόλο του για τη διαμόρφωση του φύλου, όπως λ.χ. σε μερικές σαύρες, όπου ανάλογα με τη θερμοκρασία επώασης των αβγών διαμορφώνεται και το φύλο, ο γενετικός καθορισμός του φύλου που παρατηρείται και στον άνθρωπο είναι προϊόν εξέλιξης για να μειώνονται οι περιβαλλοντικές επιδράσεις και να περιορίζεται η φαινοτυπική ποικιλότητα.

Ετσι στα θηλαστικά γενικά αλλά και στον άνθρωπο ειδικότερα καθοριστικό ρόλο παίζει η χρωμοσωματική σύσταση του ζυγωτού. Οι αδιαφοροποίητες γονάδες σχηματίζουν είτε όρχεις, αν υπάρχει το χρωμόσωμα Υ, είτε ωοθήκες, αν δεν υπάρχει. Στη συνέχεια, όταν σχηματιστούν οι όρχεις, εκκρίνεται η ορμόνη τεστοστερόνη που κυκλοφορεί στο έμβρυο και επάγει τα σωματικά κύτταρα (γεννητικά κύτταρα είναι μόνο αυτά των γονάδων) να ακολουθήσουν το αναπτυξιακό μονοπάτι προς το αρσενικό. Αν έχουν σχηματιστεί ωοθήκες, δεν εκκρίνεται τεστοστερόνη και τα σωματικά κύτταρα του εμβρύου ακολουθούν το αναπτυξιακό μονοπάτι προς το θηλυκό.

Η αποφασιστική επίδραση του (αρσενικού) χρωμοσώματος Υ φαίνεται και από το γεγονός ότι άτομα που έχουν μόνο ένα Χ, χωρίς Υ (σύνδρομο Turner), αναπτύσσονται προς στείρα θηλυκά με εκφυλισμένες ωοθήκες, ενώ άτομα με γενότυπο ΧΧΥ (που κατατάσσονται στο σύνδρομο Klinefelter) αναπτύσσονται σε αρσενικά με όρχεις χωρίς όμως σπερματογένεση, όπως συμβαίνει και με πιο περίπλοκες περιπτώσεις του συνδρόμου αυτού (ΧΧΧΧΥ). Υπενθυμίζουμε ότι το φυσιολογικό κορίτσι έχει δύο Χ χρωματοσώματα και το φυσιολογικό αγόρι ένα Χ και ένα Υ.

Η έκκριση, λοιπόν, της τεστοστερόνης είναι το δεύτερο βήμα για να αποκτήσει το έμβρυο την ταυτότητα του αγοριού το πρώτο είναι να αποκτήσει Υ χρωμόσωμα. Ωστόσο, η δράση της τεστοστερόνης ελέγχεται από το θηλυκό χρωμόσωμα Χ, το οποίο έχει ένα γονίδιο, το Tfm+, που κωδικοποιεί τη σύνθεση μιας πρωτεΐνης - υποδοχέα, η οποία ενεργοποιείται από την ορμόνη τεστοστερόνη και το σύμπλοκο υποδοχέας - τεστοστερόνη μπαίνει στον πυρήνα για να ενεργοποιήσει τα γονίδια τα υπεύθυνα για τη διαφοροποίηση προς το αρσενικό, το οποίο θα αποκτήσει όλα τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του. Ετσι, λοιπόν, αν δημιουργηθεί μετάλλαξη στο γονίδιο που ελέγχει τον υποδοχέα της τεστοστερόνης, και υπάρχουν τέτοιες μεταλλάξεις στον άνθρωπο, τότε προκαλείται το σύνδρομο θηλυκοποίησης των όρχεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πραγματοποιείται η αρρενοποιητική επίδραση της τεστοστερόνης, αφού δεν αντιδρά με τον μεταλλαγμένο υποδοχέα της και το έμβρυο αναπτύσσει όλα τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του θηλυκού (στήθος κλπ.) αντί του αρσενικού.

Αγόρι ή Κορίτσι;

Η απλή παρουσίαση της βιολογικής ταυτότητας του κοριτσιού και του αγοριού θα μπορούσε να συνοδευτεί και με άλλες λεπτομέρειες ή αποκλίσεις. Δεν είναι όμως του παρόντος. Εκείνο που φαίνεται να αποστάζεται από αυτή τη διαδικασία είναι η ανελέητη τυραννία των γονιδίων σε τέτοιου είδους αναπτυξιακές επιλογές που έχουν τεράστιες επιπτώσεις στη ζωή μας. Γιατί ένα μόριο αποφασίζει για μας. Και είναι πολύ σπουδαίο και σοβαρό το αν θα ζήσουμε ως κορίτσι ή αγόρι, καθώς οι γκρίζες λύσεις επιφέρουν τεράστια κοινωνικοψυχολογικά προβλήματα. Τι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις; Είναι καθαρά γενετική η επιλογή ή και περιβαλλοντική; Δεν υπάρχει ακόμη πειστική απάντηση. Γι' αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις κρίσεις μας και στις επικρίσεις μας.

Διαβάστε εδώ: Φύλο του μωρού σας: τρόποι για να το μαντέψετε!

Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής και πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών - πηγή:  tovima.gr