Καρναβαλολογίες...

{

---

Kαταγωγή της μάσκας

Kαταγωγή της μάσκας Ταξιδεύοντας στη Μεσοποταμία και τη Βαβυλώνα το 2.000π.χ θα συναντήσουμε τις πρώτες μεταμφιέσεις . Δεν υπάρχει λαός που να μην έχει χρησιμοποιήσει την μάσκα για διαφορετικούς λόγους σε διαφορετικές εποχές.

Ο άνθρωπος όταν μεταμφιεζόταν είχε πάντα την δυνατότητα να αλλάξει ρόλο, να αποκτήσει δύναμη, να καταργήσει τις κοινωνικές διακρίσεις.

Η μάσκα χρησιμοποιήθηκε σαν αποτρεπτικό των κακών πνευμάτων ,για να διώξει τους εχθρούς ή σαν νεκρικό προσωπείο κυρίως για τους βασιλιάδες.

Κατασκευή μάσκας απο γυψόγαζα

 

Πηγή ΕΑΜ

---

Μια σπουδαία γιορτή στην αρχαία Ρώμη

Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνουςοργανώνονταν λατρευτικές γιορτές προς τιμή του Βάκχου , τα λεγόμενα λουπερκάλια και τα σατουρνάλια.

Τα σατουρνάλια ήταν γιορτή των Ρωμαίων αφιερωμένη στο θεό Σατούρνος, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο. Πραγματοποιούταν κατά τους χειμερινούς μήνες κατά την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου και ήταν σημαντική γιορτή στη Ρώμη.

 

Σκηνή από αρχαία ρωμαϊκά Σατουρνάλια (www.mpa.gr) 

Εκτός από τις τυπικές θυσίες, η γιορτή περιλάμβανε τυχερά παιχνίδια ακόμα και για τους δούλους. Επίσημα ενδύματα δε φοριούνταν, ενώ οι δούλοι δεν μπορούσαν να τιμωρηθούν κι αντιμετώπιζαν με χλευασμό τους κυρίους τους. Γενικότερα οι ρόλοι αντιστρέφονταν ανάμεσα σε δούλους κι ιδιοκτήτες.

---

Το τριώδιο και η Τσικνοπέμπτη

Οι αποκριές κρατούν 3 εβδομάδες γι’αυτό το λόγο αυτή η περίοδος ονομάζεται τριώδιο.

• Η πρώτη εβδομάδα λέγεται “Προφωνέσιμη”, γιατί παλιότερα “προφωνούσαν", δηλαδή διαλαλούσαν, στα χωριά κυρίως, την αρχή της αποκριάς.
• Η δεύτερη εβδομάδα είναι “η κρεατική ή κρεοφάγος", επειδή έτρωγαν κρέας και
• η τρίτη ονομάζεται “τυρινή ή τυροφάγος”, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα.

Από το 19ο αι. μέχρι σήμερα το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου.

Παλιότερα, τον εορταστικό τόνο έδιναν οι παρέες των μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Αυτού του είδους, όμως, οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου για να επικρατήσουν οργανωμένες από τις τοπικές κοινωνίες και τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα.

Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στο μέσο των 3 εβδομάδων του εορτασμού του καρναβαλιού. Πρόκειται για τη Πέμπτη της 2ης εβδομάδας, της Κρεατινής.

Την ημέρα αυτή ο κόσμος ψήνει κρέας στα κάρβουνα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον καπνό που λέγεται “τσίκνα”. Από την τσίκνα λοιπόν αυτή έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.

Το καρναβάλι είναι στενά συνυφασμένο με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας.

Η«συγχώρεση»

Το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής σε πολλά μέρη της ελλάδας γίνονταν και το έθιμο της «συγχώρεσης». Οι κάτοικοι των χωριών επισκέπτονταν τους γονείς τους, τα πεθερικά τους, τους παππούδες, τους κουμπάρους τους και αφού τους φιλούσαν το χέρι, ζητούσαν «συγχώρεση».

Το «βρασμένο αυγό»

Επίσης, ένα άλλο έθιμο, αυτό του «βρασμένου αυγού», γίνονταν την ημέρα αυτή σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Η γιαγιά κάθε οικογένειας μάζευε τα εγγόνια της, ξεφλούδιζε ένα βρασμένο αυγό και το έδενε με μια κλωστή στην άκρη ενός ξύλου. Στη συνέχεια το ακουμπούσε διαδοχικά στα στόματα των εγγονών, τα οποία είχαν τα χέρια τους πίσω στην πλάτη. Όποιο εγγόνι κατάφερνε να δαγκώσει το αυγό, εκείνο το έτρωγε. Σκοπός του εθίμου αυτού ήταν να «κλείσουν τα στόματα» για τη Σαρακοστή τα οποία ξανάνοιγαν τη Λαμπρή.

Επίσης τις ημέρες αυτές (αυστηρά και μόνο τις αποκριές) σε διάφορα μέρη της ελλάδας τραγουδούν τραγούδια που τα χαρακτηρίζει η ελευθεροστομία και οι βωμολοχίες. Στην νεότερη ιστορία της ελλάδας έχει προσπαθήσει -μάταια- το κράτος και η εκκλησία να σταματήσουν αυτά τα έθιμα…

Η λέξη καρναβάλι , πιθανώς να είναι ιταλική (Λατινικά: Carne Vale): carne (κρέας), vale (γεια σου) και σημαίνει ότι και η λέξη “αποκριά”: μακριά από το κρέας .

---

Απο την Πάτρα & τη Βενετία στη μακρινή Βραζιλία.

Το καρναβάλι της Πάτρας

Ο 1^ος αποκριάτικος χορός θεωρείται πως έγινε στο σπίτι του Πατρινού εμπόρου Μωρέτη το 1829.

Στη δεκαετία του 1870, περίοδος οικονομικής ανάπτυξης για την Πάτρα το Δημοτικό θέατρο παραχωρείται για την διεξαγωγή των πρώτων δημόσιων αποκριάτικων χορών, ενώ συγχρόνως εμφανίζονται και τα πρώτα καρναβαλικά άρματα.

Πάτρα 2006 (patras2006.gr)

Το 1880 εμφανίζονται στους δρόμους οι πρώτες μπούλες. Τα χρόνια 1900, 1907 και 1909 παίρνουν για πρώτη φορά μέρος άτομα από όλες τις κοινωνικές τάξεις και είναι τότε που καθιερώνεται ο αυγοπόλεμος. Πόλεμος με κέρινα αυγά γεμισμένα με κομφετί (πρόδρομος του σημερινού σοκολατοπόλεμου).

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το καρναβάλι ήταν υποτονικό με εξαίρεση τις χρονιές 38 και 39 που έγιναν τα πιο ωραία και εντυπωσιακά καρναβάλια. Το 1966 εισήχθηκε το Κυνήγι του Κρυμμένου θησαυρού. Από το 1974 και μετά, αρχίζει σιγά σιγά να γιγαντώνεται και να παίρνει τη σημερινή του μορφή.

Στα πλαίσια του καρναβαλιού της Πάτρας οργανώνεται και Καρναβάλι για παιδιά. Για φέτος το θέμα που θα κυριαρχήσει στις κατασκευές αλλά και στις δράσεις είναι το «παιχνίδι».

Περισσότερες πληροφορίες στο www.carnivalpatras.gr

Το καρναβάλι της Βραζιλίας

Το πρώτο καρναβάλι της Βραζιλίας μας πηγαίνει πίσω στο 1840. Προέρχεται από την Πορτογαλική γιορτή "entrudo", μια τελείως χαοτική γιορτή κατά την οποία γινόταν πόλεμος πετώντας νερό και φαγητό χωρίς να αποκλείονται οι κλιμακώσεις. Δέκα χρόνια μετά ακολούθησαν οι πρώτες παρελάσεις και τα άρματα.

Η σάμπα ενσωματώθηκε στις εορταστικές εκδηλώσεις γύρω στο 1917 και τα σχολεία σάμπας αποτελούν και οργανώνουν σήμερα το κύριο κομμάτι του καρναβαλιού της Βραζιλίας.

Το καρναβάλι της Βενετίας

Πηγή: Wikipedia Η μάσκα έδωσε τη δυνατότητα και στους Βενετούς να αλλάξουν ρόλους, και να καταργήσουν τις κοινωνικές διακρίσεις. Η μάσκα έκρυβε όμως και αξιόποινες πράξεις, όπως κλοπές, βιασμούς, ακολασίες κάθε μορφής έως και φόνους. Οι άρχοντες γινόταν υπηρέτες, οι υπηρέτες άρχοντες. Οι γυναίκες άντρες και οι άντρες γυναίκες. Οι "εορταστικές εκδηλώσεις" διαρκούσαν μέχρι και μισό χρόνο.

Οι αρχές της πόλης αναγκάστηκαν να απαγορεύσουν δια νόμου οποιαδήποτε μεταμφίεση ακόμη και την εποχή του Καρναβαλιού.

Τελικά ο Ναπολέον το 1797 απαγόρευσε το καρναβάλι. Μετά από περίπου 200 χρόνια αυτό άνθισε ξανά, καθώς και η σχεδόν ξεχασμένη τέχνη της κατασκευής της μάσκας και έτσι απέκτησε τη σημερινή του σημασία.

---

Ξανθιώτικο Καρναβάλι

Τελευταίο, αλλά επίσης άξιο προσοχής, αφήσαμε το «Καρναβάλι της Ξάνθης» που δείχνει να μένει πιστό σε λαϊκές παραδόσεις.

“Αποκρηάτικες Θρακικές Γιορτές” έπειτα ‘Θρακικές Λαογραφικές Εορτές’ αργότερα ‘Ξανθιώτικο Καρναβάλι’. Αρχή τους, η πρωτοβουλία μιας ομάδας συμπολιτών στα 1966 με το όνομα Τοπική Επιτροπή Τουρισμού. Άνθρωποι με φαντασία, διάθεση, προπάντων μνήμη.

Για 15 μέρες, η πόλη ζει στον ρυθμό της Αποκριάς, με θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις με επώνυμους καλλιτέχνες, χορούς συλλόγων στα κέντρα και στους υπαίθριους χώρους. Η πόλη γεμίζει από καρναβαλιστές, ιδιαίτερα στην παρέλαση της τελευταίας Κυριακής. Ένα μεγάλο τριήμερο ‘παιχνίδι χαμένου θησαυρού’, καρναβαλικά παιχνίδια…και πολλά άλλα

Το στίγμα του ξανθιώτικου καρναβαλιού διατηρείται με την είσοδο πάντα του θρακιώτη καρνάβαλου κατά την έναρξη των γιορτών και το κάψιμο του στο τέλος της Αποκριάς, με παραδοσιακά συγκροτήματα, με τις χορωδίες και τις καντάδες.

Η Ξάνθη, μια όμορφη πόλη του τόπου μας, θα γίνει για λίγες μέρες «η χώρα των μυστών, της μουσικής και του γέλιου», όπως αναφέρει ο Δήμαρχος της πόλης.

---

Δραστικές περικοπές θα έχουν τα γνωστά καρναβάλια των δήμων Ρέντη-Νίκαιας, καθώς επίσης Μοσχάτου-Ταύρου, ενώ ο Δήμος Δάφνης-Υμηττού φέτος δεν θα διοργανώσει την καρναβαλική παρέλαση που έκανε κάθε χρόνο με τη συμμετοχή των μαθητών.

Η κρίση έχει αγγίξει και το καρναβάλι της Ξάνθης, καθώς ο δήμος έχει προχωρήσει σε περικοπές. Ως αντιστάθμισμα προσπαθεί να κατασκευάσει τη μεγαλύτερη μάσκα, με στόχο μάλιστα να αποσπάσει το ρεκόρ Γκίνες.

Πηγή: Το Έθνος