Το παιδί και η σχέση του με τα χρήματα
Πόσο σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν τα χρήματα στη ζωή ενός παιδιού; Από ποια ηλικία μπορεί ένας γονιός να δίνει χαρτζιλίκι στα παιδιά του και κάτω από ποιες συνθήκες;
Πόσα χρήματα μπορεί ή πρέπει να διαχειρίζεται ένα παιδί; Όλ’ αυτά είναι εύλογα ερωτήματα που θέτει στον εαυτό του ο κάθε γονιός. Ίσως γιατί πέρα από τον ρόλο που εξυπηρετούν τα χρήματα (στην αγορά αγαθών) στην περίπτωση των παιδιών αποτελούν και ένα μάθημα ζωής.
Η πρώτη επαφή των παιδιών με τα χρήματα
Στις μέρες μας, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τα χρήματα από πολύ μικρή ηλικία, μιας και που συνήθως συνοδεύουν τους γονείς τους στα ψώνια.
Από τα δύο χρόνια ένα παιδί δύναται να κατανοήσει ότι σε ένα μαγαζί χρειάζεται να περάσουμε από το ταμείο για να πάρουμε ένα πράγμα στο σπίτι. Μπαίνει στο λεξιλόγιο η έννοια «αγοράζω». Φυσικά αυτό δεν γίνεται από μόνο του.
Ακόμη και το super market βοηθάει στο να «εκπαιδεύσουμε» ένα παιδί. Ο γονιός λοιπόν, καλείται ακόμη και όταν το παιδί του βρίσκεται σε πολύ μικρή ηλικία να του δείξει την διαδικασία πώλησης-αγοράς των προϊόντων. Στα μαγαζιά δεν μας χαρίζουν κάτι, ούτε μας το δανίζουν. Το έχουν προς πώληση και για να το αγοράσουμε χρειάζονται χρήματα.
Πρέπει ο γονιός να καταλάβει πως τίποτε σε αυτό τον τομέα δεν είναι αυτονόητο για τα παιδιά. Πως γίνεται να παίρνουμε από το ράφι του super market και να την τρώμε χωρίς να έχουμε περάσει πρώτα από το ταμείο. Σε μικρές ηλικίες, είναι πολύ εύκολο τα παιδιά να παρερμηνεύσουν συμπεριφορές. Καλύτερα να παίρνετε κάτι από το σπίτι εάν θέλετε το παιδί σας να «κολατσίσει» κατά την διάρκεια των αγορών σας, παρά να του επιτρέπετε να παίρνει ότι επιθυμεί από τα ράφια.
Οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τους αυριανούς καταναλωτές. Εάν εσείς τηρείτε μια ρουτίνα στις αγορές σας (έχετε λίστα, βάζετε τα πράγματα στο καρότσι και εάν θέλετε να ανοίξετε κάποια συσκευασία περιμένετε πρώτα να περάσετε από το ταμείο) τότε και το παιδί αργότερα θα μιμηθεί αυτές τις συμπεριφορές και θα έχει την υπομονή και την επιλογή να κάνει τις αγορές του σωστά. Φυσικά την ώρα που ψωνίζετε μπορείτε να κάνετε αναφορές όπως «αυτό θα ήθελα να το πάρω, αλλά ίσως κάποια άλλη φορά γιατί τώρα δεν μας φτάνουν τα χρήματα».
Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν θα αρχίσουν να καταλαβαίνουν την αξία των πραγμάτων και την χρήση του χρήματος. Ένας κουμπαράς θα βοηθήσει σίγουρα σε αυτό.
Σακούλι το σακούλι
Μετά τα τρία του χρόνια, ένα παιδί μπορεί να μαζεύει χρήματα σε έναν κουμπαρά περιμένοντας να τα ξοδέψει όπως επιθυμεί, βάζοντας βέβαια κάποια όρια. Ορισμένα απο τα χρήματα αυτά πρέπει να τα έχει "κερδίσει" με τη δικιά του δουλειά.
Το μεγάλο ζητούμενο σε όλ’ αυτά, είναι να καταλάβουν τα παιδιά από μικρή ηλικία, ότι το χαρτζιλίκι δεν χαρίζεται, αλλά κερδίζεται.
Βλέπει λοιπόν το παιδί, πως όπως και οι γονείς πηγαίνουν στην δουλειά και «μαζεύουν» χρήματα, έτσι κι αυτό κάνει κατά κάποιο τρόπο το ίδιο. Δεν χρειάζεται βέβαια να βάλετε μεγάλους στόχους (να καθαρίσει ας πούμε το παιδί όλο το σπίτι), αλλά πράγματα απλά, εφικτά.
Για παράδειγμα, μπορείτε να έχετε μία λίστα εργασιών (άδειασμα πλυντηρίου πιάτων, βοήθεια στο άπλωμα ρούχων, τακτοποίηση του δωματίου, στρώσιμο κρεβατιού…).
Ανάλογα την ηλικία των παιδιών προσαρμόζετε τους στόχους και τις εργασίες. Μερικές εργασίες μπορούν να γίνονται σε καθημερινή βάση, ή κάθε φορά που τις πραγματοποιεί το παιδί, να μαζεύει πόντους. Αυτοί οι πόντοι, θα έχετε ορίσει από πριν πως στο τέλος της εβδομάδας εξαργυρώνονται σε χρήματα.
Όχι…δωροδοκίες
Το χαρτζιλίκι δεν καλείται να «εξαγοράσει» συμπεριφορές.
Πράγματα αυτονόητα όπως η ευγένεια, η βοήθεια προς τα άλλα μέλη της οικογένειας ανιδιοτελώς ή το να πλύνει το παιδί τα δόντια του δεν χρίζουν πληρωμής.
Ο «μισθός» είναι για κάποια πράγματα που θα χαρακτηριστούν ως έξτρα εργασία στα καθημερινά μας δρώμενα. Δεν νοείται το παιδί να «πληρώνεται» για να διαβάζει. Αυτό είναι κάτι που το κάνει για να αποκτήσει γνώση και γιατί όχι να του προσφέρει ευχαρίστηση. Με την ίδια λογική θα το επιβραβεύαμε οικονομικά και για το ότι παίζει!
Πρέπει από την αρχή να έχουμε θέσει στόχους και αυτοί εξαρτούνται από την ηλικία του παιδιού.
- Για τα μεγαλύτερα παιδιά είναι σημαντικό να συμπεριλάβουμε κάποια από τα «βασικά» τους έξοδα (όπως η βόλτα τους) μέσα στο χαρτζιλίκι τους από το να τους δώσουμε απλώς χρήματα. Έτσι μαθαίνουν τα ίδια να διαχειρίζονται «τον μισθό τους».Μπορεί να θέλουν να αγοράσουν ένα ρούχο, το οποίο δεν έχετε υπολογίσει στα έξοδα του μήνα (θέλει πολύ δουλειά και συζήτηση για να κατανοήσει το παιδί ότι ο μισθός πρέπει πρώτα να καλύψει τις βασικές ανάγκες ενός σπιτιού).
Μπορεί λοιπόν το παιδί να αποφασίσει ότι ναι μεν με το χαρτζιλίκι του θα αγοράσει το ρούχο που θέλει (και ίσως να συνεισφέρετε κι εσείς λιγάκι) αλλά εάν μετά δεν του αρκούν τα χρήματα για την έξοδο του δεν θα μπορέσετε να το βοηθήσετε. Σε αυτό πρέπει να μείνετε σταθεροί, γιατί μετά χάνει την αξία της η «εκπαίδευση». Μόνο βιωματικά μπορεί κανείς να καταλάβει το «δεν έχω χρήματα, άρα δεν αγοράζω-δεν βγαίνω».
- Στα μικρά παιδιά ο γονιός πρέπει να είναι πολύ σταθερός στους στόχους του. Εάν πει «δεν μπορώ τώρα να σου το αγοράσω γιατί δεν είναι αρκετά τα χρήματα μας» και μόλις δει ότι το παιδί γκρινιάζει του κάνει την χάρη, το παιχνίδι χάθηκε! Πρέπει να είστε σταθεροί σε αυτά που λέτε ιδιαίτερα όταν αναφέρεστε στα χρήματα. Πως γίνεται από εκεί που ισχυριζόσασταν ότι δεν έχετε μαζί σας λεφτά, ξαφνικά να τα βρίσκετε; Εάν το παιδί δει ότι η γκρίνια του στο τέλος «επιβραβεύεται» εκτός από έναν κακό καταναλωτή θα έχετε και ένα παιδί που θα γκρινιάζει προκειμένου να διεκδικήσει κάτι κάθε φορά.
Μαθαίνοντας τα χρήματα
Στο σχολείο στα πλαίσια των μαθηματικών τα παιδιά θα μάθουν αρίθμηση αλλά στην διδακτέα ύλη υπάρχουν σχετικές ενότητες για τα νομίσματα και τα χαρτονομίσματα. Μπορείτε όμως με απλούς και διασκεδαστικούς τρόπους να έχετε κάνει μια…προπόνηση στο σπίτι!
Αγοράζω & πουλάω
Μαζέψτε αντικείμενα που θα είναι προς πώληση, χρησιμοποιήστε και ψεύτικα χρήματα, ή κάτι που θα παίζει τον ρόλο αυτό (μπορεί να είναι και φασόλια) και παίξτε το πάντα διαχρονικό «μαγαζί».Ο ένας θα πουλάει και ο άλλος θα αγοράζει. Δεν έχει τόση σημασία για τα παιδιά να γνωρίζουν τις τιμές ή τα ποσά, όσο το να δουν ότι γίνεται αγοροπωλησία. Δίνω χρήματα για να μου δώσεις κάτι και αντίστροφα. Στην πιο «εξελιγμένη» του εκδοχή, μπορεί να έχετε και μια ταμειακή μηχανή-παιχνίδι έτσι ώστε να υπάρχει και πραγματικό ταμείο. Ανάλογα την ηλικία του παιδιού, το παιχνίδι δυσκολεύει (μέτρηση χρημάτων, ρέστα, πρόσθεση, αφαίρεση ποσών…)
Μαθαίνω για τα χρήματα
Στο εμπόριο κυκλοφορούν κάρτες ή βιβλία σχετικά με το ευρώ, που βέβαια απευθύνονται σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Με λίγη εξάσκηση στο σπίτι και στη συνέχεια το παιδί σε ρόλο βοηθού συμμετέχει στις αγορές σας βλέποντας τις τιμές των προϊόντων, πληρώνοντας στο ταμείο ή κάνοντας (με την δική σας υποστήριξη) μικρές αγορές από το περίπτερο.
Μονόπολη
Το κλασικό και πολύ αγαπημένο παιχνίδι προσαρμόστηκε στην εποχή των ευρώ και περιμένει να μεγαλώσει πολλές ακόμη γενιές! Αποτελεί έναν πολύ καλό τρόπο εξοικείωσης με τα χρήματα μιας και που η θεματολογία του κινείται γύρω από αγοραπωλησίες και τα αποτελέσματα αυτών (με σωστή διαχείριση κερδίζεις αλλά εάν δεν έχεις να πληρώσεις πηγαίνεις στην…φυλακή! Πρόσφατα έχει κυκλοφορήσει Μονόπολη για μικρά παιδιά και για τα μεγαλύτερα υπάρχουν και πολλά άλλα παρόμοια παιχνίδια.
Πίνακες επιβράβευσης
Σίγουρα ο κάθε γονιός έχει κάποιους στόχους ή απαιτήσεις για τα όσα πρέπει να γίνονται σε ένα σπίτι από τα παιδιά. Από την προσχολική ηλικία μπορούν να «επιβραβεύονται» για σημαντικά πράγματα που κάνουν και αφορούν στην συμπεριφορά τους («συζητώ και δεν γκρινιάζω») ή στην συνεισφορά τους στο σπίτι (τακτοποιώ τα παιχνίδια μου).
Μπορούμε να φτιάξουμε σχετικά πινακάκια και κάθε φορά που το παιδί πετυχαίνει έναν στόχο να βάζουμε ένα αυτοκόλλητο ή μια ζωγραφιά. Στο τέλος της εβδομάδας εάν το παιδί έχει πετύχει πολλούς από τους στόχους του, το «πληρώνουμε».
Σε μικρή ηλικία όχι με χρήματα, αλλά με μια βόλτα κάπου που του αρέσει, με μια λιχουδιά, με κάτι που έχει ζητήσει να κάνουμε παρέα. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, μπαίνουν και τα χρήματα σε αυτή τη διαδικασία και εντάσσονται στο χαρτζιλίκι τους ως «έξτρα» εργασίες.
Παράδειγμα προς μίμηση
Το βασικό όλων, είναι ότι οι περισσότερες συμπεριφορές των γονιών αντιγράφονται από τα παιδιά. Έτσι εάν εμείς δεν δείξουμε ότι έχουμε καταναλωτική συνείδηση ή δεν αναφερόμαστε στο ότι τα χρήματα είναι για να εξυπηρετούν ορισμένους σκοπούς στην ζωή μας αλλά προσέχουμε στην διαχείριση τους χωρίς να τα υποτιμούμε ή υπερτιμούμε, τότε θα χάσουν και τα παιδιά τον έλεγχο και δεν θα έχουν μια σαφή εικόνα για το πώς πρέπει να τα διαχειρίζονται.
Πολλοί γονείς παίρνουν μαζί τα παιδιά τους στα αυτόματα μηχανήματα της τράπεζας και δεν εξηγούν ποτέ στα παιδιά ποια είναι η χρήση αυτών των μηχανημάτων. Μήπως όμως έτσι τα παιδιά θεωρούν ότι όταν μας τελειώνουν τα χρήματα, πηγαίνουμε σε ένα μηχάνημα και μας δίνει….
Δεν χρειάζεται να αφιερώσουμε χρόνο για να κάνουμε «μάθημα» στα παιδιά. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφιερώνουμε λίγο από τον χρόνο μας όταν ψωνίζουμε, όταν πηγαίνουμε στην τράπεζα, να μιλάμε στο παιδί, αναλόγως την ηλικία του, για τις συμπεριφορές μας.
«Στην τράπεζα μπαίνουν τα χρήματα που παίρνω από την δουλειά μου κάθε μήνα και κάνω μικρές αναλήψεις κάθε φορά για να καλύψουμε τις ανάγκες μας ή να πάρουμε κάτι που μας αρέσει».
Τα παιδιά είναι σε θέση να κατανοήσουν περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Λέξεις και πράξεις δικές μας καταγράφονται αμέσως.
Πριν φύγετε από το σπίτι για το super market κάντε παρέα την λίστα για τα ψώνια σας. «Τι μας χρειάζεται; Ας τα σημειώσουμε για να μην ξεχάσουμε τίποτε αλλά και για να μην χαλάσουμε άσκοπα τα χρήματα μας». Φυσικά στο super market μπορείτε να ξεφύγετε λιγάκι από την λίστα αγοράζοντας κάτι που σκεφτήκατε εκείνη τη στιγμή. Αλλά είναι καλό να βλέπει το παιδί ότι αυτό είναι η εξαίρεση ή γιατί όχι «η πολυτέλεια».
Σκεφτείτε ότι τα παιδιά έχουν να λάβουν πάρα πολλές πληροφορίες κι εμείς καλούμαστε να τις κάνουμε όσο το δυνατόν απλές και κατανοητές. Ο καλύτερος λοιπόν τρόπος γι’ αυτό είναι ο βιωματικός.
Μπορείτε μέσα από τις χρηματικές σας συναλλαγές να ενισχύσετε (γιατί όχι) και την φιλανθρωπική συνείδηση του παιδιού. Υπάρχουν προϊόντα τα οποία υποστηρίζουν οργανώσεις που επενδύουν τα χρήματα στο καλό ανθρώπων ή του περιβάλλοντος σε όλο τον κόσμο.
Χαρτζιλίκι
Όταν δείτε ότι το παιδί σας είναι έτοιμο να διαχειριστεί ακόμη και ένα μικρό ποσό χρημάτων το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να του αγοράσετε έναν κουμπαρά. Εάν είναι μεγαλύτερο, μπορεί να του ανοίξετε και έναν τραπεζικό λογαριασμό, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν αφορά άμεσα το εβδομαδιαίο «εισόδημα» του. Τον λογαριασμό μπορεί να τον χρησιμοποιεί για μακροπρόθεσμα σχέδια που έχει και σε περιπτώσεις που κάποιοι συγγενείς θέλουν να του κάνουν ένα δώρο, να «επενδύουν» στον λογαριασμό του.
Σε σχέση με το συστηματικό χαρτζιλίκι, φροντίστε αυτό να καλύπτει κάποια καθημερινά του έξοδα (ενδεχομένως για το κυλικείο του σχολείου του) αλλά και κάτι παραπάνω.
Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν μπαίνει στο πρόγραμμα τους και η βόλτα. Φροντίστε το χαρτζιλίκι τους να μπορεί να καλύψει κάτι που θα φάνε ή που θα πιούν έξω, αλλά και το εισιτήριο τους στο σινεμά. Δυστυχώς στην σύγχρονη εποχή, πολλοί γονείς λόγω έλλειψης χρόνου «εξαγοράζουν» τις τυχόν ενοχές που έχουν δίνοντας στα παιδιά τους μεγάλο χαρτζιλίκι. Ειδικά σε ένα τόσο ευαίσθητο κομμάτι όσο είναι η διαχείριση των χρημάτων, χρειάζεται μέτρο. Μην ξεχνάτε ότι μέσα από αυτό, ο τελικός στόχος είναι η διαπαιδαγώγηση ενός σωστού αυριανού καταναλωτή.
Το τελικό συμπέρασμα σε όλα αυτά είναι ότι τα παιδιά μεγαλώνοντας δεν πρέπει ούτε να υπερεκτιμήσουν ούτε να υποτιμήσουν τα χρήματα. Δεν θέλουμε να γίνουν σπάταλοι, αλλά δεν πρέπει επίσης να είναι τσιγκούνηδες. Οι γονείς αποτελούν πρότυπο και φροντίζουν να δώσουν ευθύνες, επιβραβεύσεις και στόχους για την σωστή διαχείριση των χρημάτων.
