Ανδρικό πένθος: Το σιωπηλό

Κάποιες γυναίκες που διαβάζουν το άρθρο, μπορεί να αναγνωρίσουν σε αυτό και δικά τους συναισθήματα και συμπεριφορές . Πραγματικά, πολλές γυναίκες πενθούν με ανδρικό τρόπο.

Περιγραφή

Όταν μιλάμε για απώλεια, δε αναφερόμαστε απαραίτητα στο θάνατο ενός ανθρώπου. Πένθος υπάρχει και μετά από την απώλεια ή τη μεταβολή μίας σημαντικής κατάστασης, όπως η απώλεια της εργασίας, μία μετακόμιση, η συνταξιοδότηση, κάποια σοβαρή μεταβολή στη σωματική κατάσταση-αναπηρία, η κλοπή κ.α.

Συνήθως, οι άνδρες έχουν ένα πραγματικά σιωπηλό τρόπο να πενθούν. Χαρακτηριστικά, απομονώνονται, είναι λιγομίλητοι, θυμωμένοι. Συχνά, γίνονται υπερ-δραστήριοι (π.χ. επαγγελματικά ή σεξουαλικά) προκειμένου να διαχειριστούν το πένθος τους . Και ακόμα συχνότερα, περνούν στις λεγόμενες εκδραματίσεις, δηλαδή κάνουν πράξη τα συναισθήματά που δεν μπορούν να επεξεργαστούν (π.χ. αντί να μιλήσουν για το θυμό στους, τους βλέπουμε συχνά να χτυπάνε τη γροθιά τους στο τραπέζι ή να βρίζουν).

Αιτιολογία

Όλη αυτή η ψυχική στάση έχει τις ρίζες της στον πολιτισμό μας και στις προκαταλήψεις που υπάρχουν σχετικά με τα δύο φύλα. Η κοινωνία και η οικογένεια διαπαιδαγωγούν τους άντρες να τα καταφέρνουν μόνοι τους.

Οι ενήλικες λένε στα μικρά αγοράκια «ότι οι άντρες δεν κλαίνε». Τι σημαίνει αυτό άραγε; Ότι οι άντρες δεν στεναχωριούνται; Δεν πληγώνονται; Ή απλώς ότι ό,τι αισθάνονται πρέπει να το καταπίνουν και να μην το εξωτερικεύουν; Η αλήθεια είναι ότι η στάση αυτή καταδικάζει τον άντρα σε εσωτερική μοναξιά.

Άλλες φορές , οι ενήλικες φιμώνουν την έκφραση του παιδικού συναισθήματος, της στεναχώριας ή του πένθους π.χ. όταν ένα αγόρι χάνει το αγαπημένο του παιχνίδι, περνάμε κατευθείαν στην αντικατάσταση: μην στεναχωριέσαι, λέμε στα παιδιά,θα πάρουμε άλλο! Και όταν κάποιου πεθαίνει η γυναίκα του, παρατηρούμε συχνά να ξαναπαντρεύεται (αντικατάσταση) μέσα στα 2 πρώτα χρόνια από την απώλειά της.

Όταν το νεαρό αγόρι φανεί λυπημένο για μία σχέση που μόλις τελείωσε, ακούμε να του λένε : «έλα μωρέ… μη στενοχωριέσαι, να οι γυναίκες εκεί έξω». Με άλλα λόγια, υποτιμούμε τη σημασία και το μέγεθος που έχει το συναίσθημα του.

Ακόμα, παρατηρούμε έπειτα από μια απώλεια ότι αναθέτουμε στα αγόρια ρόλους μεγαλύτερων, ζητώντας τους να δείχνουν δυνατοί για τους άλλους. Για παράδειγμα, μπορεί να έχει πεθάνει ο παππούς τους και ακούμε να τους ζητάνε να βοηθάνε τη γιαγιά τους (να της κάνουνε διάφορα θελήματα), να μην τους βλέπει η γιαγιά τους να κλαίνε και στεναχωριέται ακόμα περισσότερο.

Αυτοί είναι ρόλοι που δεν αρμόζουν στην παιδική ηλικία και για να είμαστε ειλικρινείς, να κρύβω τα συναισθήματα μου για να μην στεναχωρήσω τον άλλο δεν αρμόζει σε καμία ηλικία.

Επιπτώσεις

Το πένθος μπορεί φέρει στον άνδρα έντονη ενασχόληση με το σώμα και τη σωματική του υγεία, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, κατάθλιψη, επικίνδυνες συμπεριφορές (επικίνδυνη οδήγηση, σεξ χωρίς προφυλάξεις, extreme σπορ), χρήση ουσιών (κυρίως αύξηση καπνίσματος και αλκοόλ), κακή διατροφή και διαταραχές στον ύπνο. Οι επιπτώσεις αυτές είναι ως ένα σημείο φυσιολογικές. Οι άνθρωποι που ζουν για αρκετά χρόνια με τέτοιες δυσκολίες χωρίς να είναι σε θέση να κατανοήσουν τι τους συμβαίνει και σταδιακά να το διαχειριστούν, γίνονται δύστροποι και οδηγούνται στην απομόνωση.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να διευκολύνουμε την έκφραση των συναισθημάτων στους άνδρες:

• Παλιά, οι άντρες που ήταν σε πένθος, φορούσαν στο χέρι τους το μαύρο περιβραχιόνιο που σηματοδοτούσε το πένθος τους. Στις περιπτώσεις απώλειας και θανάτου, βοηθάει να μην αποφεύγουμε το γεγονός και να ρωτάμε τι έγινε.
• Βοηθάει να χρησιμοποιούμε τη φράση «δε μπορώ να φανταστώ τι περνάς, ή πως αισθάνεσαι». Διότι όταν λέμε στους άλλους ότι τους καταλαβαίνουμε, κατά κάποιο τρόπο, βάζουμε ένα τέλος στη συζήτηση.
• Να ΜΗΝ λέμε «ξέρω πως νιώθεις», γιατί κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και βιώνει την απώλεια με τον δικό του προσωπικό τρόπο.
• Να είμαστε απλώς παρόντες, σύντροφοι στο συναίσθημα του άλλου, χωρίς να το κρίνουμε, χωρίς να αισθανόμαστε την ανάγκη να κάνουμε κάτι.
• Να κατανοήσουμε την ανάγκη να βρεθεί και να επικοινωνήσει με άλλους άντρες.
• Να κατανοήσουμε την ενδεχόμενη σεξουαλική επιθυμία. Χωρίς να την κρίνουμε (π.χ. αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάτι τέτοιο δεν είναι του παρόντος), αλλά και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η/ο σύντροφος είναι υποχρεωμένος/η να συναινεί αν δεν το επιθυμεί.
• Να κατανοήσουμε το θυμό προς όποιον και να εκφράζεται (χωρίς να λέμε π.χ. «δεν κάνει να βρίζεις»).
• Να αποδεχτούμε τους φόβους του και τα διπλά συναισθήματα: π.χ. λύπη και ανακούφιση
• Να αποδεχτούμε το χρόνο, χωρίς να λέμε (ή να εννοούμε) «πρέπει να το ξεπεράσεις, έχει περάσει πια καιρός..»

Νάντια Λάγγα-Ιωάννοβιτς
Ψυχολόγος-Χοροθεραπεύτρια
Φιλ. Λίτσα 5, Χαλάνδρι, τηλ. : 6937261363