Ο ερχομός του δεύτερου παιδιού

Η ψυχολογία του πρώτου παιδιού: σκέψεις, συναισθήματα & συμπεριφορές

Ιδιαίτερα για το πρώτο παιδί, το μέχρι τώρα μοναχοπαίδι, η έλευση του δεύτερου παιδιού είναι πάντα ένα σχυρό πλήγμα. Χάνει την αποκλειστικότητα που είχε στο ενδιαφέρον, τη φροντίδα και την προσοχή της οικογένειάς του. Από δω και πέρα θα πρέπει να μάθει να μοιράζεται. Το μικρό παιδί που ζει για το παρόν και σκέφτεται μόνο το τώρα, δυσκολεύεται να κατανοήσει τα επιχειρήματα των γονιών που του λένε ότι θα του κάνουν ένα αδερφάκι για να έχει συντροφιά και να παίζει.

Εκείνο το μόνο που βλέπει είναι ένα μικρό πλάσμα, που τρώει, κάνει κακά κ τσίσα, κοιμάται και όλο κλαίει. Απολύτως ανυπεράσπιστο, δε μπορεί να επικοινωνήσει και χρειάζεται την απόλυτη φροντίδα της μαμάς για να ζήσει.

Η σκέψη που επικρατεί στο μυαλό του παιδιού είναι ότι ίσως εκείνο δεν είναι αρκετό , ίσως οι γονείς του δεν είναι ευχαριστημένοι από αυτό και γι αυτό κάνουν ακόμα ένα παιδί.

Τα συναισθήματα είναι πολλά και τουλάχιστον στην αρχή είναι κυρίως αρνητικά: απορία, ανεπάρκεια, ανασφάλεια για τα κεκτημένα του, ζήλεια, θυμός απέναντι στους γονείς αλλά και στο βρέφος που του έχει πάρει τη μαμά του, άρνηση -τα περισσότερα παιδιά πιστεύουν ότι το μωρό δεν ήρθε για να μείνει.

Δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι το πρώτο παιδί θα περάσει μία φάση πένθους. Θα πενθήσει την πρωτοκαθεδρία, την αποκλειστικότητα στην καρδιά των γονιών, ίσως και κάποια πρακτικά ζητήματα-όπως π.χ. το δωμάτιο που μέχρι πρότινος ήταν μόνο δικό του.

Σταδιακά, το παιδί αναμένεται να βγει από αυτή τη συναισθηματική κατάσταση και να αναπτύξει πιο θετικά συναισθήματα για το μικρό του αδερφάκι. Αν θα γίνει αυτό και πόσο γρήγορα, εξαρτάται κατά πολύ από το χειρισμό των γονέων. Σε γενικές γραμμές μιλώντας, τα αδέρφια θα δημιουργήσουν μία προσωπική σχέση και θα αγαπηθούν, καθώς και το βρέφος θα μεγαλώνει και θα γίνεται ολοένα και περισσότερο επικοινωνιακό.

Ο χειρισμός των γονιών

Σε αντίθεση με αυτά που πιστεύουν οι περισσότεροι γονείς, η αλήθεια είναι ότι όσο πιο μικρό είναι το πρώτο παιδί, τόσο πιο ανέτοιμο είναι να μοιραστεί τους γονείς και ειδικά τη μητέρα του. Από την ηλικία των 3 περίπου ετών, τα παιδιά είναι σε θέση να αποχωριστούν την μητέρα-που αναγκαστικά θα προσκολληθεί στο βρέφος- και να διαχειριστούν καλύτερα μέσα τους την νέα αυτή συνθήκη.

Όπως με όλα τα ζητήματα, έτσι και με αυτό, οι γονείς θα πρέπει να μιλήσουν στο πρώτο παιδί για τη γέννηση του άλλου παιδιού με λόγια που αρμόζουν στην ηλικία του.

Η κατάλληλη προετοιμασία

Αρκετοί γονείς περιμένουν να ανακοινώσουν το νέο της εγκυμοσύνης αφού έχει περάσει το 1ο τρίμηνο που συνήθως κρύβει τους περισσότερους κινδύνους (κάτι να πάει στραβά). Σε αυτή την περίπτωση, είναι σημαντικό να μην υποτιμάμε την παιδική νοημοσύνη και να θυμόμαστε ότι τα παιδιά έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη διαίσθηση και έτσι αντιλαμβάνονται ότι κάτι έχει συμβεί (κάτι έχει αλλάξει, οι γονείς είναι πιο χαρούμενοι ή πιο αναστατωμένοι, η μαμά μπορεί να έχει σωματικές ενοχλήσεις, υπάρχουν ψίθυροι κ.α.), χωρίς να είναι σε θέση να καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει. Αυτό ενδέχεται να τους δημιουργήσει αγωνία ή ανασφάλεια.

Όταν έρθει η ώρα να ανακοινώσετε την εγκυμοσύνη:

• Μιλήστε στο παιδί, με απλά λόγια, για αυτό που έχει συμβεί χρησιμοποιώντας σαν παράδειγμα τη δική του ιστορία. Είναι μία καλή ευκαιρία να μιλήσετε στο παιδί σας για όλα αυτά που εκείνο δε γνωρίζει ή δεν θυμάται -πως αγαπιόσασταν με το-η σύντροφό σας και θέλατε ένα καρπό από τον έρωτά σας, πώς ήταν τη στιγμή της γέννησης που πρωτοαντικρίσατε το παιδί σας, πώς αισθανθήκατε, πόσο έχει μεγαλώσει από τότε-και για όλα τα ενδιάμεσα στάδια. Μπορείτε ακόμα να του δείξετε φωτογραφίες από την προηγούμενη εγκυμοσύνη σας και να του εξηγήσετε ότι τότε εκείνο μεγάλωνε μέσα στη κοιλιά της μαμάς, όπως τώρα μεγαλώνει το αδερφάκι του.
• Μην πιέζετε το παιδί να ακούσει αυτά που θέλετε να του πείτε. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας θα σταθούν για λίγο στο θέμα (αυτό δε σημαίνει ότι αδιαφορούν) και θα επανέρχονται σε αυτό κατά διαστήματα. Αν δεν φέρνουν εκείνα το θέμα, επανέλθετε εσείς με κατάλληλες αφορμές
• Προετοιμάστε καλά το παιδί για όσα επακολουθήσουν της γέννησης: για το διάστημα που η μαμά θα μείνει στο μαιευτήριο και για μετά που θα έρθουν στο σπίτι μαζί με το βρέφος.
• Είναι σημαντικό να αναφερθείτε τόσο στα αρνητικά και δύσκολα σημεία του πρώτου καιρού, όσο και στα θετικά, που ουσιαστικά θα έρθουν αργότερα.
• Αναφερθείτε (και) στο θηλασμό.
• Αντιμετωπίστε με κατανόηση, χωρίς κριτική τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού σας, αφήστε του χώρο να εκφραστεί, χωρίς να του δημιουργείτε ενοχές (π.χ. πρέπει να αγαπάς το αδερφάκι σου).
• Βάλτε ξεκάθαρα όρια, ως προς τις συμπεριφορές που επιτρέπονται και αυτές που απαγορεύονται σε σχέση με το βρέφος (π.χ. καταλαβαίνω ότι είσαι θυμωμένος αλλά σου απαγορεύω να κάνεις κακό στο μωρό).
• Πολλοί γονείς πέφτουν στην παγίδα να μην εκδηλώνουν την στοργή και την τρυφερότητά τους στο βρέφος όσο είναι μπροστά το πρώτο παιδί, για να μη ζηλεύει. Βλέπω συχνά μητέρες να ξεκλέβουν λίγο χρόνο, όταν λείπει το πρώτο παιδί για να αγκαλιάσουν και να φιλήσουν το νέο τους μωρό. Η συγκεκριμένη στάση στερεί τόσο από εσάς όσο και από το μωρό σας της τρυφερότητα που έχετε τόσο ανάγκη και την ίδια στιγμή περνά στο πρώτο παιδί ένα ξεκάθαρο μήνυμα προτίμησης και υπεροχής (ότι οι δίκες του ανάγκες έχουν προτεραιότητα).
• Αυτή η άνιση μεταχείριση συχνά-πυκνα ξεφεύγει από το συνειδητό έλεγχο των γονιών και υπογείως διαρκεί μέχρι και την ενήλικη ζωή. Εν τέλει, αυτή η στάση κρύβεται σε μεγάλο βαθμό πίσω από τα προβλήματα που υπάρχουν στις αδερφικές σχέσεις.
• Θυμηθείτε, ότι δεν μπορείτε να γλιτώσετε το πρώτο σας παιδί από την αναπόφευκτη απογοήτευση, ζήλια και στεναχώρια που θα φέρει αρχικά ο ερχομός του δεύτερου παιδιού. Μπορείτε μόνο να το προετοιμάσετε καλά γι αυτό, να το διαβεβαιώσετε για την αγάπη σας και τη θέση που έχει στην καρδιά σας και δεν πρόκειται ποτέ να αλλάξει και να είστε σταθερά παρόντες εκεί για εκείνο.