Οι ψείρες πάνε στα καθαρά κεφάλια...

Η φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής  είναι η δεύτερη συχνότερη μεταδοτική νόσος στα παιδία του δημοτικού της Βόρειας Αμερικής μετά το κοινό κρυολόγημα. Τα παιδιά είναι περισσότερο ευαίσθητα από ότι οι ενήλικες, τα κορίτσια περισσότερο από τα αγόρια, η λευκή φυλή περισσότερο από ότι η μαύρη, για λόγους που δεν έχουν ακόμη ξεκαθαριστεί. Επίσης, η θεωρία ότι οι ψείρες πάνε στα μακριά μαλλιά δεν έχει επιβεβαιωθεί.

Συνηθέστερα, είναι από απευθείας μετάδοση (από κεφάλι σε κεφάλι). Οι ψείρες δεν πετούν και δεν πηδούν, μόνο σέρνονται, οπότε χρειάζεται άμεση επαφή. Πολύ σπανιότερα, μπορούν να μεταδοθούν από:

-ρούχα, καπέλα, φουλάρια, παλτό, φόρμες ή κορδέλες για τα μαλλιά που τα έχει βάλει άτομο μολυσμένο
-χτένες , βούρτσες ή πετσέτες μολυσμένες
-κρεβάτι, μαξιλάρι, χαλί, ή λούτρινο ζωάκι που έχει έρθει σε επαφή πρόσφατα με μολυσμένο άτομο

Η ψείρα έχει στόμα για να ρουφάει αίμα από το δέρμα του κεφαλιού, καθώς και 6 πόδια με νύχια φτιαγμένα για να «γραπώνεται» σταθερά από τις τρίχες. Ζει κατά μέσο όρο 30 ημέρες και γεννάει κάθε μέρα περίπου 8 αυγά, που προσκολλώνται στη ρίζα της τρίχας (κάπου 0,5εκ από το δέρμα). Τα αυγά, που ονομάζονται «κόνιδες» είναι ωοειδείς κιτρινωπές κάψουλες, επωάζονται σε 8 ημέρες απελευθερώνοντας «νύμφες», οι οποίες με τη σειρά τους χρειάζονται 8 ημέρες να ωριμάσουν στην ενήλικη μορφή του παρασίτου. Μετά την επώαση, το κέλυφος της κόνιδας γίνεται λευκό και πιο ορατό. Οι ώριμες ψείρες τρέφονται συνέχεια από το τριχωτό της κεφαλής και από τις περιοχές του αυχένα. Μπορούν να επιβιώσουν χωρίς τροφή ως και 55 ώρες, αν και μάλλον αφυδατώνονται και αδρανοποιούνται πολύ πιο νωρίς. Δεν μπορούν να τραφούν από κατοικίδια, μόνο από ανθρώπους.

Οι ψείρες οι ίδιες δεν μεταφέρουν μικρόβια (σε αντίθεση π.χ. με τα τσιμπούρια), αλλά από τον έντονο κνησμό (επιστημονικά η φαγούρα) μπορεί το παιδί να προκαλέσει ανοιχτές πληγές πάνω στο δέρμα της κεφαλής και του αυχένα και αυτές με τη σειρά τους να επιμολυνθούν από βακτήρια του δέρματος πχ σταφυλόκοκκο.

Οι ψείρες μπορεί να είναι φρόνιμες και ασυμπτωματικές ως και 40 ημέρες (μη σπεύσετε  να κατηγορήσετε τον παιδότοπο που πήγατε προχτές, μπορεί ο ένοχος να 'ναι παλιότερος γνώριμος)!!! Ο κνησμός είναι αλλεργική αντίδραση στο σάλιο του παρασίτου και θέλει 4-6 εβδομάδες να αναπτυχθεί.

Για να θεωρηθεί ενεργός φθειρίαση, πρέπει να υπάρχουν ζωντανά παράσιτα ή πολλές κόνιδες κοντά στη ρίζα των μαλλιών. Αν οι κόνιδες είναι στις άκρες, τότε είναι άδειες και μάλλον πρόκειται για παλιά μόλυνση που έχει περάσει. Αν βρείτε πάνω από 5 κόνιδες σε επιφάνεια περίπου 0,5 τετραγωνικού εκατοστού (ναι, το μέτρησαν και αυτό) κοντά στις ρίζες των μαλλιών, τότε μάλλον έχετε ενεργό φθειρίαση.

Θεραπεία- Μέτρα αντιμετώπισης και προφύλαξης:

Όταν ανακαλύψετε ότι έχετε ανεπιθύμητους «μουσαφίρηδες» στο κεφάλι του παιδιού σας, θα πρέπει να ψάξετε όλα τα μέλη του σπιτιού, ώστε να λάβουν θεραπεία και αυτοί που ακόμη είναι ασυμπτωματικοί (αλλιώς θα μεταδίδονται συνέχεια από τον έναν στον άλλο).  Θα πρέπει να ειδοποιήσετε επίσης τη δασκάλα του παιδιού ή τον παιδικό σταθμό και τις κοντινές επαφές του παιδιού σας, για να ξέρουν να ψάξουν κι εκείνοι. Δε χρειάζεται να το μάθει ΟΛΟ το σχολείο, αλλά πρέπει οι υπεύθυνοι να είναι ενήμεροι ώστε να ειδοποιήσουν αντίστοιχα κι εκείνοι τους άλλους γονείς.

Στα του οίκου μας:

1.    Ελέγχονται όλα τα μέλη του σπιτιού, και οι κοντινές επαφές. Θεραπεία παίρνουν όσοι έχουν ενεργό φθειρίαση. Υπάρχει και η θεωρία να πάρουν αγωγή και όσοι μοιράζονται το ίδιο κρεβάτι με μολυσμένα άτομα, προφυλακτικά (δεν είναι απολύτως απαραίτητο). Πάντως, για όσα άτομα αποφασίσετε να θεραπεύσετε, θα πρέπει να λάβουν την αγωγή ταυτόχρονα.
2.    Όλα τα αντιφθειρικά καταστρέφουν τα ζωντανά παράσιτα. Κάποια από αυτά καταστρέφουν και τα αυγά, αλλά όχι όλα. Για αυτό το λόγο, και αν δεν είμαστε σίγουροι αν είναι ωοκτόνο ή όχι, καλό είναι να επαναλάβουμε την αγωγή στα μολυσμένα άτομα μετά από περίπου μια εβδομάδα, ώστε να καταστρέψουμε και τα νέα παράσιτα που μόλις εκκολάφθηκαν.

Φαρμακευτική θεραπεία:

Προμηθευτείτε φθειροκτόνο  φάρμακο από το φαρμακείο.

Πριν βάλετε το υγρό στα μαλλιά, φορέστε ρούχα που να μη σας νοιάζει να βραχούν ή να λεκιαστούν από το υγρό.

ΠΡΟΣΟΧΗ: τα περισσότερα φάρμακα εφαρμόζονται σε στεγνά μαλλιά. Μη χρησιμοποιείτε συνδυασμούς σαμπουάν /μαλακτικής ή μαλακτική κρέμα μαλλιών πριν την αγωγή.

Μην ξαναλούσετε τα μαλλιά για τις επόμενες 1-2 ημέρες αφού ξεβγάλετε το αντιφθειρικό υγρό.

Διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες του αντιφθειρικού πριν την εφαρμογή του. Ανάλογα με την ουσία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές ηλικίες ή να χρειάζεται διαφορετικό χρόνο εφαρμογής. Αν το παιδί έχει μακριά μαλλιά, μπορεί να χρειαστείτε και δεύτερη φιάλη (μην τσιγκουνευτείτε, για να μην τρέχετε μετά… Άλλωστε, αν περισσέψει, θα το χρησιμοποιήσετε στην επόμενη εφαρμογή). Εφαρμόστε σύμφωνα με τις οδηγίες.

Μετά την εφαρμογή, βάλτε μια πετσέτα στους ώμους του παιδιού και χτενίσετε το με λεπτό χτενάκι (συνήθως περιλαμβάνονται στις συσκευασίες των αντιφθειρικών). Αυτό λέγεται Υγρό Χτένισμα (wet combing).  Έτσι, θα απομακρύνετε και όλες τις ψείρες και τις κόνιδες και με μηχανικό τρόπο, επιταχύνοντας την θεραπεία. Βάλτε ταινία στην τηλεόραση, οπλιστείτε με υπομονή και παίξτε «κομμωτήριο»( θα πάρει ώωωωρα)… Καλό θα ήταν να χτενίσετε όλο το μαλλί δύο φορές…

Αφού τελειώσετε αυτή τη διαδικασία, μαζέψτε την πετσέτα με προσοχή, και βάλτε στο παιδί καθαρά ρούχα. Αυτά που χρησιμοποιήσατε, μαζί με τα κλινοσκεπάσματά του και τα καπέλα, φουλάρια, κορδέλες θα τα πλύνετε στο πλυντήριο (δείτε παρακάτω).

Αν βλέπετε λίγες ζωντανές ψείρες ακόμη στο κεφάλι του παιδιού, αλλά κινούνται πιο αργά, μην επαναλάβετε αμέσως την θεραπεία. Μπορεί το φάρμακο να χρειάζεται περισσότερο χρόνο να τις καταστρέψει. Επαναλάβετε μόνο το χτένισμα. Αν όμως, μετά από 8-12 ώρες δεν δείτε διαφορά, και συνεχίζετε να βλέπετε ζωντανά παράσιτα να κινούνται έντονα πάνω στο κεφάλι, αυτό σημαίνει ότι ίσως τα παράσιτα είναι ανθεκτικά στο φάρμακο (ναι, υπάρχει και αυτή η περίπτωση και εξαρτάται και από το είδος και την χώρα προέλευσης της ψείρας!). Μην επαναλάβετε τη θεραπεία αμέσως, γιατί ίσως πρέπει να αλλάξετε φθειροκτόνο. Ρωτήστε τον παιδίατρό σας.

Η επανάληψη της αγωγής  μετά από 7-10 ημέρες (ανάλογα το φάρμακο) έχει σκοπό να σκοτώσει και τις εναπομείνασες ψείρες προτού γεννήσουν νέα αυγά.  Διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες του αντιφθειρικού, σας καθορίζουν πότε πρέπει ακριβώς να γίνει.
Αφού τελειώσετε με την πρώτη φάση της θεραπείας, σκόπιμο είναι να επαναλάβετε μόνον το χτένισμα κάθε 2-3 ημέρες , ώστε να απομακρύνετε  ό,τι  έχει ξεφύγει από το φάρμακο, για 2-3 εβδομάδες.

Συμπληρωματικά μέτρα αντιμετώπισης:

Οι ψείρες δεν ζουν για πολύ χωρίς τροφή, οπότε δεν επιβιώνουν μακριά από το κεφάλι μας. Χωρίς αίμα, πεθαίνουν της πείνας σε 1-2 μέρες, και τα αυγά τους δεν αντέχουν σε θερμοκρασίες πάνω από αυτές του κεφαλιού. Δε χρειάζεται να τρελαθείτε να απολυμάνετε όλο το σπίτι.  

1.    Πλύνετε στο πλυντήριο στους 60⁰C κλινοσκεπάσματα και ρούχα που το παιδί χρησιμοποίησε τις τελευταίες δύο μέρες και στεγνώστε τα σε στεγνωτήριο σε υψηλή θερμοκρασία (ή σιδερώστε τα).  Ρούχα και αντικείμενα που δεν πλένονται στείλτε τα στο στεγνοκαθαριστήριο. Εναλλακτικά, «σφραγίστε» τα σε πλαστικές σακούλες  και αποθηκεύστε για 15 ημέρες.  

2.    «Μουλιάστε» βούρτσες και χτένες σε καυτό νερό (τουλάχιστον 60⁰C ) για 5-10 λεπτά.

3.    Περάστε με ηλεκτρική σκούπα χαλιά και επιφάνειες όπου πιθανώς έχουν πέσει τρίχες του παιδιού με κόνιδες. Ωστόσο, ακόμη και αν δεν το κάνετε, μην πανικοβάλλεστε: οι κόνιδες, αν μείνουν μακριά από το ζεστό κεφάλι, δεν μπορούν να εκκολαφθούν και πεθαίνουν το πολύ σε μια βδομάδα.

4.    Μη χρησιμοποιείτε εντομοκτόνα σπρευ. Είναι τοξικά αν τα εισπνεύσετε ή αν απορροφηθούν από το δέρμα.

Ευτυχώς σήμερα έχουμε πολλά αντιφθειρικά που δρουν γρήγορα, και δε χρειάζεται να μένουν τα παιδιά μας με ξύδια και λάδια στο κεφάλι ολόκληρα μερόνυχτα.  Εντούτοις, τα αντιφθειρικά είναι εντομοκτόνα φάρμακα και πρέπει πάντοτε να τα χρησιμοποιούμε με σύνεση.

•    Διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες και διαλέξτε αυτό που αντιστοιχεί στην ηλικία του παιδιού (υπάρχουν πχ κάποια που δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν κάτω των 3 ετών).

•     ΟΛΑ ΤΑ ΑΝΤΙΦΘΕΙΡΙΚΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ. Ξεπλύντε με άφθονο νερό αν συμβεί κατά λάθος.

•    Μην βάζετε το ίδιο φάρμακο πάνω από 2-3 φορές στο ίδιο άτομο, αν βλέπετε ότι δεν έχει αποτέλεσμα. Μπορεί να οφείλεται σε λάθος χρήση ή οι ψείρες να 'ναι ανθεκτικές στην συγκεκριμένη ουσία. Ρωτήστε τον γιατρό σας.

•    Μην χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα διαφορετικά αντιφθειρικά, εκτός και αν σας το έχει συστήσει ο γιατρός σας.

Και κυρίως, μην αγχώνεστε. Ψείρες είναι, θα περάσουν…

Για οποιαδήποτε απορία έχετε ή αν θέλετε την συμβουλή μου για κάποιο θέμα που σας απασχολεί, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου χρησιμοποιώντας τη φόρμα σχολίων ακριβώς κάτω από τα άρθρα μου. Θα ήταν χαρά μου να σας βοηθήσω να λύσετε προβλήματα και απορίες.  Σε περίπτωση που θέλετε να έχετε μια προσωπική επικοινωνία μαζί μου, περιμένω τα e-mails σας στη διεύθυνση:  lazopoulounatalia@gmail.com

Όνομα Συγγραφέα:
Η Ναταλία Λαζοπούλου είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και υποψήφια Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εξετέλεσε την αγροτική της θητεία στο Νομό...