Σαν τον σκύλο με την γάτα

παιδί καυγάςΠοιος δεν ξέρει τις συνηθισμένες διαφωνίες, ζηλοτυπίες και καυγάδες μεταξύ αδελφών; Οι καυγάδες αποτελούν μέρος της καθημερινότητας για κάθε οικογένεια με δύο ή περισσότερα παιδιά.

Ποια είναι η στιγμή που χρειάζεται όμως να μπουν όρια; Πότε και με ποιόν τρόπο χρειάζεται να επέμβουν οι γονείς;

Το στερεότυπο της «ιδανικής οικογένειας» όπου θα απουσίαζαν τελείως οι καυγάδες, οδηγεί πολλούς γονείς στο να εμποδίζουν τα παιδιά τους να εκδηλωθούν, κάτι που τελικά είναι επικίνδυνο.

Σε μία ιδανική σχέση, ο καυγάς και η συνεννόηση συνυπάρχουν σαν δύο όψεις ενός νομίσματος.

Τα παιδιά μου συνεχώς μαλώνουν! Τι θα σκεφτούν οι άλλοι;

Πολλοί γονείς αισθάνονται άβολα όταν «η μάχη» λαμβάνει χώρα μπροστά σε συγγενείς, φίλους ή γείτονες.

Αυτό είναι κάτι που την ώρα που συμβαίνει δεν θα πρέπει να σας απασχολεί, ίσως όμως θα πρέπει να δώσετε εσείς ένα τέλος λέγοντας «καλύτερα να το λύσετε στο σπίτι το θέμα. Δεν υπάρχει λόγος να ενοχλείτε τους γύρω με τις φωνές σας».


Αν δεν επέμβω θα σκοτωθούν

Έχω κάνει λάθη στην ανατροφή τους; Τι άλλο να κάνω; Είναι πολύ σοβαρό το πρόβλημα; Μήπως να δω κάποιον ειδικό;

Πολλές συμπεριφορές των παιδιών μεταφράζονται συχνά ως προβληματικές, ενώ ουσιαστικά αποτελούν κομμάτι της ανάπτυξης τους και συμβάλλουν σημαντικά στην ομαλή διαμόρφωση του χαρακτήρα τους.

Συναισθήματα όπως η ζήλια, το μίσος, η εκδίκηση, υπάρχουν στη φύση του ανθρώπου και πρέπει να εκδηλωθούν με κάποιο τρόπο ακόμη και στην παιδική ηλικία.

Μόνο έτσι το παιδί θα βοηθηθεί στο μέλλον να ξεπεράσει οδυνηρές στιγμές.

Φυσικά εάν νιώθετε πως η κατάσταση έχει ξεφύγει πια από τα όρια και δεν μπορείτε να δώσετε καμία λύση, μια συνάντηση με κάποιον ειδικό, μπορεί να σας βοηθήσει.


Η Διαφωνία ως βάση της δημοκρατίας

Η Δημοκρατία γεννήθηκε στην χώρα μας και γνωρίζουμε ότι η τάση να εξηγούμε, να διαπραγματευόμαστε, να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε, είναι η βάση μίας υγιούς σχέσης και μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Είναι λοιπόν σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ο καβγάς και η διαφωνία αποτελεί κομμάτι της ζωής μας. Το θέμα είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο ξεκινά, διεξάγεται και τελειώνει ένας καυγάς αποτελεί κομμάτι διαπαιδαγώγησης.

Τα παιδιά (από πολύ μικρή ηλικία) συνήθως δεν γνωρίζουν τα όρια και πιάνονται ακόμη και στα χέρια πολύ εύκολα. Τα όρια μέσα στην οικογένεια τα θέτουν οι γονείς με το να παρέμβουν την σωστή στιγμή χωρίς να καταπιέζουν την διαφωνία.

Το παιδί μαθαίνει μέσω του γονέα να εκδηλώνει τα συναισθήματα του, να ενδιαφέρεται για την γνώμη του άλλου, να διαπραγματεύεται και να αποφασίζει αν θα διαφωνήσει ή θα συμφωνήσει.

Το παιδί είναι φυσικό να βιώνει και την "κακή" του πλευρά ως κομμάτι του χαρακτήρα του. Δεν νιώθει ένοχο όταν εκδηλώνεται και έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει αυτή την κακή πλευρά μαθαίνοντας τις επιπτώσεις των πράξεων του.

«Το ξέρω πως ήσουν θυμωμένος, αλλά εσύ ξέρεις ότι το αδερφάκι σου πόνεσε πολύ όταν το χτύπησες; Νομίζω πως ούτε εσένα θα σου άρεσε να σε χτυπήσει κάποιος. Την επόμενη φορά προσπάθησε να μην φτάσεις ως εκεί.

Μπορείς να του εξηγήσεις. Χρησιμοποιείς τις λέξεις πολύ ωραία και έτσι ο άλλος μπορεί να σε καταλάβει. Ζήτα αυτό που θέλεις με την φωνή σου»

Αισθήματα όπως το μίσος και ο θυμός, δεν υπάρχει λόγος να γίνονται ταμπού. Πρόκειται για καθημερινές εμπειρίες οι οποίες έρχονται και φεύγουν και ανήκουν στην ζωή μας. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τους γύρω τους κάτω από οποιαδήποτε συναισθηματική συνθήκη.

Δείτε το σαν μια ευκαιρία… Αφήνοντας το παιδί π.χ. να εκδηλώσει τη ζήλια του για το νέο μέλος της οικογένειας (ζήλια για το δεύτερο παιδί), το θυμό του για το μεγάλο αδελφό του που νιώθει ότι του κλείνει το δρόμο, έχετε την δυνατότητα να ανακαλύψετε τον τρόπο που νιώθει για ορισμένα πράγματα προτού αυτά γίνουν προβλήματα.


Αδελφική αγάπη ή αντιζηλία;

Έπειτα από τον ερχομό του δεύτερου παιδιού στο σπίτι, δεν μπορείτε να αλλάξετε το γεγονός ότι ο χρόνος που θα περνάτε με το πρωτότοκο θα είναι μειωμένος. Το παιδί χάνει το ρόλο του "μοναδικού" στην οικογένεια του και το βλέμμα παύει να είναι συνεχώς στραμμένο πάνω του.

Νέες απαγορεύσεις κάνουν την εμφάνιση τους, όπως: «Μην φωνάζεις, θα ξυπνήσεις το Μωρό». «Πρόσεξε θα το πονέσεις.».

Είναι φυσιολογικό να νιώσει ορισμένες στιγμές ζήλια για το αδελφάκι του.

Πολλές φορές άθελα μας ίσως, το κάνουμε να αισθανθεί ενοχές για την αντίδρασή του

«ούτε το μωρό δεν κάνει έτσι που δεν καταλαβαίνει! Εσύ είσαι μεγάλο παιδί…».

Πρέπει να του δώσουμε την ελευθερία να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του ελέγχοντας φυσικά τον τρόπο με τον οποίο θα το κάνει (σε αυτό βάζουμε όρια και όχι στο να εκφραστεί).

  • Δώστε και σε εκείνο μικρές ευθύνες και εξηγήστε του (συχνά) πως το μωρό το φροντίζουμε γιατί δεν μπορεί μόνο του να φροντίσει τον εαυτό του.
  • Πείτε του μπράβο για κάθε σωστή συμπεριφορά, μην τονίζετε συνεχώς τα λάθη του και δώστε εναλλακτικές λύσεις.

«Καλύτερα να το πιάσεις πιο απαλά για να μην πονάει και κλαίει; Νομίζω ότι θα τα καταφέρεις μια χαρά. Για προσπάθησε…».

Αν και ο καυγάς ή η φασαρία δεν είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων, ο γονιός καλείται να τα αντιμετωπίσει με υπομονή, χιούμορ και εξυπνάδα.

Το μικρότερο-δεύτερο παιδί εκφράζει τις ανάλογες ανησυχίες και αντιζηλίες. Μετά τη βρεφική ηλικία θα αρχίσει να νιώθει σε ορισμένες περιστάσεις την «απέχθεια» του μεγαλύτερου και αναζητά τη θέση του στην οικογένεια.

Για αυτό το λόγο το παιδί προκαλεί ακόμη και καυγάδες π.χ. παίρνοντας παιχνίδια που ξέρει ότι δεν έχει το δικαίωμα ούτε καν να τα αγγίξει και τρέχει να κρυφτεί πίσω από τη μαμά για να δει αν θα το υποστηρίξει.

Τα δεύτερα παιδιά προσπαθούν με αυτό τον τρόπο συχνά να κουμαντάρουν τους γονείς, φυσικά ασυνείδητα. (Του παίρνω το παιχνίδι, τρέχω στη μαμά, της λέω ακόμη και ότι με χτύπησε, για να τον βάλει τιμωρία!).

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των αδελφών αναβιώνει συχνά στην εφηβική ηλικία και με σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη από τους γονείς, τα πράγματα ηρεμούν και τα αδέρφια τα ξαναβρίσκουν.


Η αποστολή των γονιών

Στόχο για τον γονέα αποτελεί το να περιορίσει των αριθμό και τη διάρκεια των καυγάδων. Ο μόνος τρόπος για να το πετύχει αυτό, είναι να βρει τα πραγματικά αίτια του καυγά.

Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο; Ποιος ξεκίνησε τον καυγά και γιατί; Μαλώνουν για το παιχνίδι ή για τη θέση τους στην οικογένεια; Το καλύτερο να παίξετε το ρόλο του διαμεσολαβητή και όχι του δικαστή.

Είναι πράγματι δύσκολο να σκεφτεί κάποιος τι είναι σωστό και τι λάθος όταν βλέπει τα παιδιά του να χτυπάνε το ένα το άλλο.

Η πρώτη σας αντίδραση να τρέξετε να προστατέψετε τη σωματική τους ακεραιότητα και να τα χωρίσετε είναι σωστή. Προσπαθήστε να τους εξηγήσετε τις επιπτώσεις των πράξεών τους χωρίς απειλές.

Το κάθε παιδί καταλαβαίνει ότι με το να χτυπήσει το άλλο παιδί προκαλεί πόνο. Δώστε τους εναλλακτικές λύσεις για να λύσουν τον καυγά τους.

  • Εάν η κατάσταση έχει ξεφύγει και συνεχίζουν, μιλήστε τους αργότερα. Για την ώρα βάλτε τους σε διαφορετικούς χώρους να ηρεμήσουν.
  • Μην φτάσετε στο σημείο να «εμπλακείτε» κι εσείς στον καβγά φωνάζοντας. Μιλήστε απόλυτα και μην ζητάτε εξηγήσεις.
  • Δηλώστε τους τι είναι αυτό που σας ανησυχεί («εάν συνεχίσετε θα χτυπήσει κάποιος πολύ σοβαρά»).
  • Τονίστε ότι αυτή η συμπεριφορά (το ξύλο και η φωνές) είναι απαράδεκτη (δεν υπάρχει λόγος για γενικεύσεις του τύπου «όποιος το κάνει αυτό είναι βλάκας»).

Έχουν όλα τα παιδιά σας την ίδια μεταχείριση;

«Φυσικά, αφού τα αγαπάω με τον ίδιο τρόπο».

Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Σκεφτείτε ένα λεπτό ... Δεν μπορεί να τα αγαπάτε ακριβώς το ίδιο! Δεν έχει να κάνει με το μέγεθος της αγάπης, αλλά με τον τρόπο που δίνετε και παίρνετε από κάθε σχέση.

Συνήθως υπάρχουν κάποια πράγματα στο ένα ή στο άλλο παιδί που μας αρέσουν και κάποια που δεν μας αρέσουν. Το ένα παιδί π.χ. μας θυμίζει την παιδική μας ηλικία, το άλλο τον σύζυγό μας.

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα λοιπόν όταν η σχέση μας με τον σύντροφό μας δεν πάει καλά, η κριτική μας επικεντρώνεται περισσότερο στο ένα από τα δύο παιδιά «Σε ποιόν θα μοιάσεις; Στον πατέρα σου/στη μητέρα σου! Τέτοια κάνει κι εκείνος/η».

Δείτε και επιβραβεύστε τις καλές συμπεριφορές. Μην στέκεστε στα αρνητικά σημεία του κάθε παιδιού και μην αναλώνεστε στο να περιγράφετε λεπτομέρειες κουβαλώντας δικά σας προβλήματα.


Παιδιά διαζευγμένων γονιών

Σε αυτές τις περιπτώσεις τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα γιατί πάντα θα υπάρχουν εντάσεις. Ειδικά αν οι γονείς ξαναπαντρευτούν και αποκτήσουν και άλλα παιδιά στο νέο γάμο.

Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να κρατήσουμε τα παιδιά μακριά από τους καβγάδες των γονέων.

Δεν πρέπει να μιλάμε π.χ. άσχημα για τη νέα οικογένεια, τον πατέρα ή τη μητέρα.

Αποφασίζουμε με τον σύντροφο μας για μια κοινή διαπαιδαγώγηση, για τήρηση των ίδιων κανόνων. Κοινές αποφάσεις και όχι αντιφάσεις στην ανατροφή του παιδιού.

Ανάλογα την ηλικία του παιδιού, μπορούμε να του εξηγήσουμε ότι δεν είμαστε πια μαζί, αλλά αυτό δεν θα αλλάξει ότι για πάντα είμαστε οι γονείς του και θα το αγαπάμε ακόμη και εάν γίνονται αλλαγές στην προσωπική μας ζωή.

Μόνο έτσι θα κατευνάσουμε τα νεύρα και την ένταση που μπορεί να έχει μέσα του. Ίσως για ένα διάστημα καλό είναι να περιορίσουμε τα περιττά «μη».

Αυτό είναι μια συμβουλή που γενικότερα ηρεμεί τα παιδιά και δίνει ισχύ στις ουσιαστικές απαγορεύσεις…


Σεβαστείτε τον θυμό τους

Σεβαστείτε τα νεύρα που προκαλούν πολλές φορές το ένα στο άλλο, και μην τα πιέζετε να γίνουν παιδιά-πρότυπα !

«Εντάξει σε καταλαβαίνω ... Τώρα μπορεί να σε θύμωσε πολύ ο αδερφός σου, αλλά για θυμήσου τι ωραία που παίζατε και γελούσατε χθες… Θυμάσαι; Θα δεις, που σε λίγο, όταν θα σας έχουν περάσει τα νεύρα θα είστε και πάλι αγαπημένοι».

Με την απλή αυτή πρόταση υποστηρίζετε το παιδί σας και του δείχνετε ότι ο θυμός είναι κάτι φυσιολογικό που έρχεται και φεύγει. Το παιδί μαθαίνει να χειρίζεται αυτά τα αισθήματα.

Πρέπει να ξέρετε ότι μακροπρόθεσμα, τα αδέλφια τα βρίσκουν μόνα τους. Μια φορά έχει το ένα το παιδί «το πάνω χέρι», μία το άλλο και έτσι εξισορροπούνται οι ρόλοι τους.

Στην πορεία της ανατροφής θα κάνετε σίγουρα λάθη υποστηρίζοντας καμιά φορά το ένα ή το άλλο παιδί περισσότερο ή λιγότερο. Προσπαθήστε μέσα από αυτά να μαθαίνετε.

Καλό είναι οι γονείς να μην παίρνουν θέση (εκτός και εάν είναι πολύ ξεκάθαρη η αδικία). Σε μεγαλύτερα παιδιά, μπορείτε να δείτε και το ενδεχόμενο να αποφασίσουν μόνα τους για την τιμωρία που ίσως τους αξίζει.

Τα παιδιά προσπαθούν μέσα από τον καβγά ενστικτωδώς να καθορίσουν την θέση τους στην οικογένεια. Είναι αδύνατο να αποφύγουμε τους καβγάδες εφόσον κατά τη διάρκεια της ζωής οι συνθήκες στις οποίες ζει μία οικογένεια αλλάζουν.

Μην ξεχνάτε πως το μεγαλύτερο παράδειγμα είστε εσείς για τα παιδιά. Δεν μπορεί να τους ζητάτε να μην τσακώνονται και απο την άλλη λογομαχείτε με άσχημο τρόπο με τον σύντροφό σας ή ακόμη και στον δρόμο, ενώ τα παιδιά είναι μαζί σας.

Δεν μπορεί να ζητάτε να μην χειροδικούν και εσείς να χρησιμοποιείτε το ξύλο στους καυγάδες σας.

Ότι διδάσκονται τα παιδιά για τη σχέση με τα αδέλφια τους θα τα ακολουθεί στις μετέπειτα σχέσεις τους. Μάθετε τα τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χειρίζονται τον θυμό τους και μην τους ζητάτε να μην θυμώνουν.

Οι καυγάδες είναι ένας τρόπος να εξοικειωθούν με αισθήματα όπως η ζήλια και ο θυμός, να μάθουν για το σεβασμό της προσωπικότητας και την αναγνώριση του πόνου που μπορούν να προκαλέσουν.

Βιβλιογραφία: Επιτέλους μη μαλώνετε! Εκδόσεις Κριτική