Τα παιδία παίζει

Το παιχνίδι, είναι για το παιδί το αγαθό, είναι το καθήκον, το ιδεώδες της ζωής, είναι η μόνη ατμόσφαιρα μέσα στην οποία μπορεί να διεισδύσει και συνεπώς να ενεργήσει. Το παιδί είναι ένα ον που παίζει και τίποτ’άλλο» ( Claparede- Ελβετός ψυχολόγος ).

Με άλλα λόγια, καθώς ένα παιχνίδι μπορεί να ασκήσει μεγάλη επιρροή στον τρόπο σκέψης ή συμπεριφοράς του παιδιού πρέπει να φροντίζουμε-όσο αυτό είναι δυνατό- η επιρροή αυτή να είναι θετική.

Τα παιχνίδια αναλόγως την ηλικία, καλλιεργούν πολλά θετικά στοιχεία όπως

• κριτική σκέψη,
• υπομονή,
• επικοινωνιακές τεχνικές,

αλλά πολλές φορές και αρνητικά, όπως

• επιθετικότητα,
• υπερβολική ανταγωνιστικότητα…

Στάδια εξέλιξης παιχνιδιού

«Παίζω», για το παιδί σημαίνει «ζω». Το μωρό αρχίζει να παίζει από την στιγμή που ανακαλύπτει τα χέρια του.

Αν μπορούσαμε να χωρίσουμε σε δύο στάδια την εξέλιξη του παιχνιδιού, θα είχαμε:

• 1ο στάδιο: Τις τυχαίες κινήσεις του βρέφους. Απότομες κινήσεις, που δείχνουν να μην έχουν αιτία και στόχο. Σημαντικό στάδιο όμως, μιας και που μέσα από αυτό, το παιδί θα συντονίσει και θα ελέγξει τις κινήσεις του, θα γνωρίσει το σώμα του και το περιβάλλον.

• 2ο στάδιο: Το παιχνίδι χαρακτηρίζεται από την αιτία-αποτέλεσμα. Παίζοντας, ξεκινάει από μία αιτία για να πετύχει το αποτέλεσμα. (κουνάει την κουδουνίστρα για να ακούσει ήχο, κλωτσάει μπάλα για να την δει να κυλάει).

Ενδιαφέρον έχει και η διάκριση σε «ατομικό-ομαδικό». Παρατηρώντας τα παιχνίδια των παιδιών βλέπουμε πώς:

• Ως τα 2 περίπου χρόνια το παιδί παίζει αποκλειστικά ατομικά.

• Ως τα 4 χρόνια, αναζητά σύντροφο που όμως παίζει μαζί του, πλάι, ή παράλληλα. Δεν συνεργάζεται.

• Μετά τα 4 τους χρόνια, τα παιδιά παίζουν ομαδικά παιχνίδια αλλά με υποκίνηση και εποπτεία ενός ενήλικα. Δεν είναι εύκολο να υπηρετήσουν κοινό σκοπό.

• Από τα 7 και μετά, μπορούν να οργανώσουν και να παίξουν ομαδικό παιχνίδι έχοντας κοινό στόχο.

Το παιχνίδι και ο ευεργετικός του ρόλος

Ανθρωπολόγοι και αρχαιολόγοι, έχουν διαπιστώσει πως το παιχνίδι είναι μια εκδήλωση που συναντάται σε όλες τις εποχές και σε όλους τους πολιτισμούς.

Σε σπηλαιογραφίες φαίνεται ακόμη πως και οι πρωτόγονοι έπαιζαν και η θεματολογία των παιχνιδιών ήταν γύρω από το κυνήγι, τους πολέμους και τον χορό.

Στην αρχαία Ελλάδα το παιχνίδι θεωρείτο μέσο αυτοαγωγής και γι’ αυτό μικροί και μεγάλοι αφιέρωναν μεγάλο μέρος από τον ελεύθερο χρόνο τους σε ομαδικά παιχνίδια και αγώνες.

Μέσα από το παιχνίδι, το παιδί

• Ασκεί και γυμνάζει το σώμα του

• Ασκεί και αναπτύσσει τις αισθήσεις του

• Κατακτά κινητικά και νοητικά τον εαυτό του και το περιβάλλον.

• Καλλιεργεί συναισθήματα.

• Καλύπτει τις ανάγκες του για εκτίμηση, διάκριση.

• Δίνει διέξοδο στην δημιουργικότητά του.

• Γνωρίζει την αποτυχία και την επιτυχία

Ειδικά σε ότι αφορά το ομαδικό παιχνίδι, μέσα από αυτό τα παιδιά

• Ανακαλύπτουν την έννοια «εγώ» και ο «άλλος».

• Ανιχνεύουν τα όρια του εαυτού τους με τον συμπαίκτη τους (πού συναντιούνται, πού συγκρούονται, πώς συνυπάρχουν).

• Συνειδητοποιούν την έννοια του «μοιράσματος» σαν προϋπόθεση της συνεργασίας.

• Αποδέχονται κανόνες.

• Τους δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στην σύγκρουση και την συνεργασία.

• Σχηματίζουν ηθικές έννοιες (καλό- κακό, ηθικό- ανήθικο, νόμιμο- παράνομο).

• Μαθαίνουν τον ρόλο της «παρέας»

• Κατακτούν βιωματικά την έννοια της «αντίπαλης ομάδας»

Ελεύθερο παιχνίδι ή κατευθυνόμενο;

Οι γνώμες διχάζονται για το εάν ένα παιχνίδι πρέπει να κατευθύνεται ή να είναι ελεύθερο. Άλλοι πιστεύουν πως δεν πρέπει να υπάρχει ελεύθερο παιχνίδι, έτσι ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν την πειθαρχία, τα όρια, τον αυτοέλεγχο…

Άλλοι πάλι στηρίζουν το ελεύθερο παιχνίδι. Πρόκειται για τις πιο σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους. Σε αυτό, το παιδί αφήνεται ελεύθερο να εκφράσει τις ανάγκες του, να εκδηλώσει στοιχεία της προσωπικότητάς του με τους δικούς του ρυθμούς.

Καλή όμως είναι η συνύπαρξη και των δύο παραπάνω μορφών παιχνιδιού, έχοντας υπόψη μας τα εξής:

• Αφήνουμε τα παιδιά να παίξουν σε χώρο με ποικίλα ερεθίσματα. Δίνουμε κατά διαστήματα αφορμές και μπορούμε απλώς να εποπτεύουμε ή να συμμετέχουμε στα παιχνίδια.

• Όταν τα παιδιά δείχνουν να βαριούνται ή μαλώνουν, τότε προτείνουμε κατευθυνόμενο παιχνίδι. (κάτι συγκεκριμένο δηλαδή)

• Κατευθυνόμενο παιχνίδι προτείνουμε επίσης όταν θέλουμε να κρατήσουμε τα παιδιά υπό έλεγχο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ προ του φαγητού).

• Επιλέγουμε έντονα παιχνίδια όταν τα παιδιά είναι ξεκούραστα, και παιχνίδια πιο ήσυχα, πιο χαλαρά, όταν είναι κουρασμένα.

Παιχνίδι και χαρακτήρας

Το παιχνίδι είναι σημαντικό μέσο για να ανακαλύψουμε στοιχεία του χαρακτήρα του κάθε παιδιού.

Από τον τρόπο που παίζει και ένα βρέφος ακόμη, ή από τις προτιμήσεις του σε κάποια παιχνίδια, έχουμε την δυνατότητα να διακρίνουμε κάποια στοιχεία, χωρίς αυτά να είναι πάντα καθοριστικά για την μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού.

Ένα παιδί που προτιμά την μπάλα, ή κάθε κινητικό παιχνίδι ίσως είναι ένα παιδί που πάντα θα του αρέσει η κίνηση, που θα είναι δραστήριο και θαρραλέο. Αν ένα παιδί έχει ήδη χτυπήσει και πέσει πολλές φορές παίζοντας ένα κινητικό παιχνίδι και επιμένει στις προτιμήσεις του, ίσως να είναι ένα παιδί επίμονο, δραστήριο και ζωηρό.

Το ήρεμο, το ήσυχο παιδί, το παιδί που έχει την δυνατότητα της αυτοσυγκέντρωσης, ασχολείται συνήθως με ένα παιχνίδι και αυτή η ενασχόληση έχει διάρκεια. Αντίθετα το ανήσυχο παιδί, ασχολείται με ένα παιχνίδι για λίγο και μετά αναζητά κάτι άλλο αφού πλήττει γρήγορα και αισθάνεται την ανάγκη της εναλλαγής.

Φυσικά τα παιδιά αλλάζουν εύκολα προτιμήσεις, ενώ όσο μεγαλώνουν διαμορφώνουν τα δικά τους γούστα με την επίδραση της οικογένειας, του σχολείου και των άλλων παιδιών που συναναστρέφονται.

Οι γονείς μπορούν να «μάθουν» μερικά πράγματα για τα παιδιά, παρατηρώντας τα όταν παίζουν, ακούγοντας τα σχόλια και τους διαλόγους που κάνουν.

Ωστόσο δεν πρέπει να παρεμβαίνουν πιεστικά. Αν πιέσουν το παιδί να παίξει με ένα παιχνίδι που δεν το ευχαριστεί μπορεί να συμβούν τα εξής:

• Ή το παιδί να αντιδράσει και να υπάρξει διαταραχή στην σχέση γονέα-παιδιού
• ή το παιδί να μάθει να υποτάσσεται στις επιθυμίες των άλλων, παραμερίζοντας δικές του ανάγκες και επιθυμίες.

Παίζοντας τρέφε τους παίδες…

…έλεγε ο Πλάτωνας θεωρώντας το παιχνίδι ως το πιο άριστο μέσο για την διάπλαση των παιδιών. Το πώς και με τι παίζει το παιδί είναι εξίσου σημαντικό με το πως τρέφεται, πως κοιμάται, πως μεγαλώνει.

Στα πλαίσια λοιπόν της ανατροφής του παιδιού οι γονείς πρέπει να δίνουν και στο παιχνίδι την σημασία που του αρμόζει.

Tα παιδιά μπορούν και παίζουν στην παιδική χαρά, σε ένα πάρκο ή και στο σπίτι με τους φίλους τους για το οποίο το μόνο που χρειάζεται είναι η διάθεση και το κέφι των παιδιών.