«Μη μου το πεις ποτέ μαμά!»
Γράφει η ψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη
Αν και στις μέρες μας, ορισμένες φράσεις με τις οποίες συνήθιζαν οι γονείς να «απειλούν» τα παιδιά θεωρούνται ξεπερασμένες, εντούτοις, υπάρχουν και κάποιες «σύγχρονες», τις οποίες χρησιμοποιούμε συχνά, χωρίς να γνωρίζουμε το κακό που μπορεί να προκαλέσουν σε ένα παιδί:
«Να είσαι τέλειος!»
Μην υπόσχεστε στο παιδί την τελειότητα! Δε χρειάζεται το παιδί, ούτε να είναι πάντα τέλειο, ούτε να είναι πάντα πρώτο! Ενδεχομένως να μη θέλει να είναι πρώτο ή να μη μπορεί να ανταπεξέλθει σ’ αυτό το ζητούμενο, με αποτέλεσμα να πιέζεται αφόρητα, να μπαίνει στη διαδικασία σύγκρισης με τους γύρω του και τελικά να αισθάνεται μονίμως ανεπαρκές και απογοητευμένο από τον εαυτό του. Στόχος του δε θα πρέπει να είναι το να ξεπεράσει τους άλλους, αλλά το να γίνεται διαρκώς καλύτερο από τον ίδιο του τον εαυτό! Αυτή είναι η ουσία της εξέλιξης. Ανταγωνίζομαι μόνο τον εαυτό μου και παλεύω να βελτιώνομαι. Αποδέχομαι τα λάθη μου, διότι το τέλειο, απλά δεν υπάρχει! Οτιδήποτε άλλο, δημιουργεί στα παιδιά τάσεις ψυχαναγκασμού και τελειομανίας. Και μπορεί όντως κάποια απ’ αυτά να πλησιάζουν την «τελειότητα», με ένα τεράστιο όμως ψυχολογικό και συναισθηματικό κόστος!
«Είσαι φοβερός…γενικά!»
Όπως αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε αρνητικούς χαρακτηρισμούς για τα παιδιά π.χ «Είσαι ανίκανος!», κατά τον ίδιο τρόπο καλό είναι να μην χαρακτηρίζουμε γενικά το παιδί, για κάθε του επίτευγμα π.χ «Είσαι πολύ καλό κορίτσι», «Είσαι φοβερός». Είναι προτιμότερο να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, να αναλύουμε την καλή πράξη που έκανε το παιδί και να επιβραβεύουμε τον τρόπο που χειρίστηκε μία κατάσταση π.χ «Έκανες πολύ καλή δουλειά», «Μου άρεσε πολύ ο όμορφος τρόπος που μίλησες στο φίλο σου». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το παιδί να αποκτά κίνητρο για την ίδια την καλή συμπεριφορά και όχι προκειμένου να κερδίσει έναν έπαινο από κάποιον. Καλό είναι να μην είναι εξαρτημένο από οποιασδήποτε μορφής επιβράβευση, αλλά να θέλει να συμπεριφέρεται όμορφα, επειδή ξέρει να εκτιμά τη σωστή συμπεριφορά.
«Δεν είναι τίποτα, πέρασε!»
Πάνω στην προσπάθειά μας να απαλύνουμε τη συναισθηματική φόρτιση του παιδιού που κλαίει, φτάνουμε στο σημείο να υποτιμάμε την κατάστασή του. Χαρακτηριστική είναι η επιμονή μας στη φράση «Έλα, δεν κλαίμε τώρα!» ή «Δεν έπαθες τίποτα!». Το παιδί για να κλαίει, προφανώς και έχει τους λόγους του, προφανώς και τίποτα δεν είναι «εντάξει» εκείνη τη στιγμή, κάτι που οφείλουμε να σεβαστούμε. Αυτό που πρέπει να κάνουμε, είναι να το βοηθήσουμε να κατανοήσει και να χειριστεί τα συναισθήματά του, όσο επώδυνα κι αν τα αισθάνεται. Για παράδειγμα:
ΠΑΙΔΙ: Δε θέλω να πάω σχολείο (κλαίει).
ΜΑΜΑ: Δε θέλεις; Περίεργο. Νόμιζα ότι περνάς καλά στο σχολείο. Αναρωτιέμαι μήπως υπάρχει κάτι που σε ανησυχεί.
ΠΑΙΔΙ: Ναι. Η Μαρία δε με έχει φίλη.
ΜΑΜΑ: Θα πρέπει στ’ αλήθεια να αισθάνεσαι πληγωμένη.
ΠΑΙΔΙ: Ναι, πολύ.
ΜΑΜΑ: Φαίνεται ότι δε θες να πας αύριο στο σχολείο γιατί φοβάσαι ότι η Μαρία δε θα σε παίζει.
ΠΑΙΔΙ: Ναι. Αυτό κάνει πάντα.
ΜΑΜΑ: Γλυκιά μου (αγκαλιάζοντάς την). Λυπάμαι τόσο πολύ γι’ αυτό που σου συνέβη. Καταλαβαίνω πόσο λυπημένη νιώθεις για τον τρόπο που σου φέρθηκε η φίλη σου….(John Gottman, «Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών»)
Έτσι αναπτύσσουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού μας και το μαθαίνουμε να ελέγχει και να διαχειρίζεται ομαλά ακόμα και τα αρνητικά του συναισθήματα.
«Πρόσεχε!»
Μπορεί κάποιες στιγμές (ειδικά σε εξωτερικούς χώρους) να έχετε νιώσει την ανάγκη να φωνάξετε άπειρες φορές «Πρόσεχε!». Μην το κάνετε! Ιδιαίτερα αν το παιδί βρίσκεται σκαρφαλωμένο κάπου και ισορροπεί, το πιο πιθανό είναι ότι θα χάσει τη συγκέντρωσή του απ’ αυτό που κάνει και θα πέσει.
Ο Νίκος, αυτό που έχει να θυμάται έντονα από τα παιδικά του χρόνια, ήταν μία μαμά και μία γιαγιά να του φωνάζουν χωρίς ιδιαίτερο λόγο «Πρόσεχε, θα πέσεις!», «Πρόσεχε, θα σε αρπάξει κανείς!» «Πρόσεχε, θα χαθείς!» «Πρόσεχε, το σκυλί θα σε δαγκώσει!». Σήμερα, είναι ένας ενήλικας με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και ταλαιπωρείται από άγχη και φοβίες για κάτι απροσδιόριστο και γενικό που θα έρθει και που ποτέ δεν έρχεται. Σε περίπτωση που νιώσετε κάποια στιγμή άγχος για τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού σας, πλησιάστε έτσι ώστε να ελέγχετε την κατάσταση, αλλά διακριτικά, χωρίς να δείξετε τον πανικό σας.
«Άσε με να σε βοηθήσω!»
Πολλές φορές, η λαχτάρα σας να βοηθήσετε το παιδί προκειμένου να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα ενδέχεται να είναι μεγάλη. Πριν βιαστείτε να το κάνετε, σκεφτείτε ότι μ’ αυτό τον τρόπο μαθαίνετε στο παιδί, κάθε φορά που θα δυσκολεύεται, να ζητάει βοήθεια, χωρίς το ίδιο να προσπαθεί. Καλό είναι να μην εξαρτάται από τη βοήθεια των άλλων με την πρώτη δυσκολία. Το καλύτερο που έχετε να κάνετε, είναι να το καθοδηγήσετε με συμβουλές, παροτρύνοντάς το να βρει μόνο του τη λύση στο πρόβλημα, π.χ «Πιο πιστεύεις ότι θα έπρεπε να μπει εκεί, το μικρό κομμάτι ή το μεγάλο;», «Δοκίμασέ το να δούμε τι θα συμβεί» κ.ο.κ.
«Δε θα φας το γλυκό, αν δεν τελειώσεις πρώτα με το φαγητό σου!»
Χρησιμοποιώντας αυτή τη φράση, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι το παιδί να λαχταρά ακόμα περισσότερο το «απαγορευμένο» γλυκό, ενώ απ’ την άλλη να μισεί το «αναγκαστικό» φαγητό. Αντί γι’ αυτό, μπορείτε να αλλάξετε κατά κάποιο τρόπο τη συγκεκριμένη φράση λέγοντας: «Πρώτα τρώμε το φαγητό μας και μετά το γλυκό!». Έτσι, δεν απειλούμε το παιδί, αλλά του θέτουμε προτεραιότητες, δείχνοντάς του παράλληλα ότι υπάρχει για όλους μας ένα πρόγραμμα.
«Δεν έχουμε λεφτά!»
Πόσες φορές, ειδικά στις μέρες μας έχουμε πει «Δεν έχουμε λεφτά», ως απάντηση σε κάτι που θέλει πάλι να του αγοράσουμε από το σούπερ μάρκετ; Δυστυχώς, κάτι τέτοιο μπορεί να είναι η αλήθεια, χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα να τη γνωρίζει ένα μικρό παιδί. Πρόκειται για κάτι που μπορεί να του γεννήσει μεγάλη ανασφάλεια, καθώς ενδέχεται να μεγεθύνει στο μυαλό του την κατάσταση, πλάθοντας ένα σενάριο άκρως τρομακτικό για τα οικονομικά και κατ’ επέκταση το μέλλον της οικογένειας. Επιλέξτε έναν εναλλακτικό τρόπο να του αρνηθείτε, δείχνοντάς του παράλληλα ότι κατέχετε απόλυτα τον έλεγχο των οικονομικών σας, όπως για παράδειγμα «Δεν θα το αγοράσουμε, διότι φυλάμε τα χρήματά μας για πιο σημαντικά πράγματα». Σε περίπτωση που το παιδί επιμείνει, δείτε το σαν μια πολύ ωραία ευκαιρία να κάνετε μια συζήτηση για έξυπνη διαχείριση χρημάτων και για το νόημα της αποταμίευσης.
«Κάνε πιο γρήγορα!»
Δεν είναι λίγες οι φορές που το παιδί μας έχει ξοδέψει απεριόριστο και ανούσιο χρόνο πάνω από το πιάτο του, ενώ εμείς βιαζόμαστε για τη δουλειά. Με το να επιμένουμε λέγοντας «Κάνε πιο γρήγορα» ή «Φάε πιο γρήγορα βρε παιδάκι μου», το μόνο που καταφέρνουμε είναι το αντίθετο αποτέλεσμα, κάτι που μας προκαλεί περισσότερα νεύρα και άγχος. Ίσως θα ήταν προτιμότερη η φράση «Ας βιαστούμε λίγο για να προλάβουμε και το σχολικό» ή «Θέλεις να παίξουμε, με νικητή αυτόν που θα ολοκληρώσει και θα σηκωθεί πιο γρήγορα από το τραπέζι;». Με αυτόν τον τρόπο, αφενός δείχνουμε ότι είμαστε με το παιδί μια ομάδα και αφετέρου του δημιουργούμε ένα ευχάριστο κίνητρο να συντομεύει.
«Κάνω δίαιτα!»
Πόσες φορές κοιτάμε τη ζυγαριά και γεμίζουμε με πανικό; Καλό θα ήταν να κρατάμε αυτά τα άγχη για τον εαυτό μας και να μην τα μεταφέρουμε στα παιδιά. Ένα παιδί, το οποίο παρακολουθεί καθημερινά τη μητέρα του να ανεβαίνει στη ζυγαριά και να ασχολείται μανιωδώς με τα κιλά της ή να βρίσκεται σε διαρκείς δίαιτες, ενδέχεται να διαμορφώσει μια εντελώς διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματός του ή να εξαρτηθεί από λανθασμένες μεθόδους, προκειμένου να χάσει αργότερα βάρος. Είναι προτιμότερο να περάσετε στα παιδιά σας ένα γενικότερο πνεύμα υγιεινής διατροφής και άσκησης, απλά και μόνο επειδή σας κάνει να αισθάνεστε όμορφοι, γεροί και υγιείς.
Βλέπουμε λοιπόν, ότι με μία και μόνο μικρή παραποίηση, το νόημα μερικών από αυτές τις φράσεις, μπορεί να αλλάξει εντελώς! Δεν έχετε παρά να το δοκιμάστε…
Για οποιαδήποτε απορία έχετε ή αν θέλετε την συμβουλή μου για κάποιο θέμα που σας απασχολεί, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου χρησιμοποιώντας τη φόρμα σχολίων ακριβώς κάτω από τα άρθρα μου. Θα ήταν χαρά μου να σας βοηθήσω να λύσετε προβλήματα που αντιμετωπίζετε μέσα στην οικογένειά σας. Σε περίπτωση που θέλετε να έχετε μια προσωπική επικοινωνία μαζί μου, περιμένω τα e-mails σας στη διεύθυνση: klairhseiradaki@gmail.com
