Πώς θα μάθει το παιδί σας να αναλαμβάνει την ευθύνη;

Όλα τα παιδιά βρίσκουν δικαιολογίες για τη συμπεριφορά τους, όταν δεν είναι πολύ καλή, και αυτό είναι φυσικό. «Δεν είναι δικό μου λάθος». Είναι μία κοινή αντίδραση για τα παιδιά μας όταν έχουν παραβεί τους κανόνες. Όμως για ορισμένα παιδιά, οι χρόνιες δικαιολογίες μπορούν να γίνουν ένα πραγματικό πρόβλημα.

Αν το παιδί σας λέει «έπρεπε να τον χτυπήσω γιατί με κλωτσούσε» ή «δεν φταίω εγώ γιατί ξέχασα το βιβλίο μου. Ο δάσκαλος δεν μας αφήνει αρκετό χρόνο για να μαζέψουμε τα πράγματά μας»! Προσέξτε. Πρέπει να αντιμετωπίσετε τη συμπεριφορά αυτή εγκαίρως, διαφορετικά το παιδί θα μετατραπεί σε ενήλικα που αρνείται να αποδεχτεί την προσωπική του ευθύνη για τις πράξεις του.

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε;

Μείνετε ήρεμοι.

Αποφύγετε τη συζήτηση μαζί του όταν επιμένει ότι δεν είναι δικό του λάθος. Γιατί κινδυνεύετε έτσι να αρχίσετε μία μάχη εξουσίας. Απαντήστε του ήρεμα, όμως με σαφήνεια, για να καταλάβει ότι η δικαιολογία του για τη συμπεριφορά του δεν σημαίνει ότι δεν είναι υπεύθυνο.

Τονίστε του τη δικαιολογία του και υπενθυμίστε του την προσωπική του ευθύνη, λέγοντας «είσαι υπεύθυνος/η για το πώς συμπεριφέρεσαι» ή «εσύ πρέπει να βρεις τρόπους για να λύσεις αυτό το πρόβλημα».

Ενθαρρύνετε την προσωπική ευθύνη.

Δώστε στο παιδί να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα σε μία εξήγηση και μία δικαιολογία. Για παράδειγμα, αν απουσιάσει από το μάθημα γιατί είναι άρρωστο, αυτό είναι μία εξήγηση. Αν όμως πει ότι το μικρό του αδελφάκι έχυσε το γάλο του στο τετράδιό του γι’ αυτό δεν έκανε την εργασία του, αυτό μάλλον είναι μία δικαιολογία!

Μία εξήγηση αποδέχεται την προσωπική ευθύνη, ενώ μία δικαιολογία τείνει να κατηγορεί άλλα άτομα. Μία εξήγηση έχει σκοπό να βοηθήσει τους άλλους να κατανοήσουν την κατάσταση, ενώ μία δικαιολογία συνήθως προορίζεται για να δικαιολογήσει ένα λάθος. 

Μερικές φορές τα παιδιά (καθώς και πολλοί ενήλικες) δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τη διαφορά. Αλλά αξίζει τον χρόνο και την προσπάθεια να βοηθήσετε το παιδί σας να δει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ κατηγορίας άλλων και αποδοχής προσωπικής ευθύνης. 

Παίξτε μαζί του διάφορα σενάρια και ζητήστε από το παιδί σας να εντοπίσει πότε βρίσκατε μία δικαιολογία και πότε μία εξήγηση. Με την πρακτική, θα μπορεί μεγαλώνοντας να αναγνωρίζει τη διαφορά. 

Ενθαρρύνετε το παιδί να επισημάνει εξηγήσεις και δικαιολογίες όταν παρακολουθείτε μία ταινία ή διαβάζετε ένα βιβλίο. Καθώς η κατανόησή του μεγαλώνει, θα αναγνωρίζει πιο εύκολα πότε οι άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν την προσωπική τους ευθύνη.

Διδάξτε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.

Όταν το παιδί προσπαθεί να κατηγορήσει άλλα άτομα για τα δικά του λάθη και   προβλήματα, στρέψτε την προσοχή στις επιλογές του για τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται. Για παράδειγμα αν σας πει «πήρα κακό βαθμό επειδή ο δάσκαλός μου δεν εξήγησε καλά πώς να το κάνω», ρωτήστε το «τι θα μπορούσες να κάνεις στην περίπτωση αυτή;» Εξηγήστε του ότι θα μπορούσε να ζητήσει διευκρινίσεις ή ακόμη και βοήθεια, αντί να κατηγορήσει τον δάσκαλό του.

Είναι σημαντικό να μπορεί να αναγνωρίζει ότι έχει επιλογές για τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται σε κάτι. Αν ένας φίλος τον χτυπήσει δεν χρειάζεται να τον χτυπήσει και εκείνος. Μπορεί να του πει να σταματήσει, να φύγει ή και να ζητήσει την επέμβαση ενός μεγάλου. Και εξηγήστε του πολύ καθαρά ότι δεν έχει σημασία τι συμβαίνει γύρω του, αυτό είναι τελικά υπεύθυνο για τις δικές του επιλογές. 

Δώστε έμφαση στη μάθηση από τα λάθη του.

Τα λάθη είναι μία ευκαιρία μάθησης. Μην ξεχνάτε να το τονίζετε αυτό συχνά. Όταν τα παιδιά βλέπουν τα λάθη ως τρόπο για να τα βοηθήσουν να μάθουν, είναι λιγότερο πιθανό να προσπαθούν να τα καλύψουν ή να κατηγορήσουν άλλους ανθρώπους. Το να κάνει λάθος δεν είναι κακό, αλλά είναι σημαντικό να μάθει από αυτό για να μην το επαναλάβει. 

Πείτε του «μπράβο» όταν λέει την αλήθεια ή όταν αναλαμβάνει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του. 

Αν σας πει «δεν θα τον χτυπούσα αν δεν με είχε νευριάσει τόσο πολύ». Υπενθυμίστε του απλά ότι κανείς δεν τον ανάγκασε να κάνει κάτι και ότι εκείνο επέλεξε πώς να συμπεριφερθεί. Αργότερα όταν είναι ήρεμο, συζητήστε για το τι μπορεί να κάνει διαφορετικά την επόμενη φορά. 

Αξίζει τον κόπο να ασχοληθείτε με το παιδί από μικρή ηλικία. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε όλοι την ευθύνη των πράξεων μας.