Συναισθηματική διατροφή σε παιδιά και εφήβους

Κάποια στιγμή στη ζωής μας όλοι μπορεί να αναζητούμε να φάμε κάτι ωραίο, όταν είμαστε σε συνθήκες στρες ή συναισθηματικής φόρτισης.

Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτής της συμπεριφοράς συμβαίνει κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία, λόγω πολλαπλών παραγόντων, όπως το περιβάλλον και οι διατροφικές συνήθειες. Έτσι για να διαχειριστείτε τη συναισθηματική διατροφή, στα παιδιά και τους εφήβους,  καλό είναι να εντοπιστεί νωρίς και εάν είναι απαραίτητο να ζητήσετε τη γνώμη ενός επαγγελματία.

Τί είναι η συναισθηματική διατροφή;

Πρώτα από όλα είναι έννοια που αναφέρεται στην κατανάλωση καθορισμένων τροφίμων για να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας. Τα τρόφιμα που καταναλώνονται συνήθως με αυτόν τον τρόπο είναι εύγευστα και υψηλής θερμιδικής αξίας τρόφιμα, όπως γλυκά ή αλμυρά σνακ, πατάτες τηγανιτές, ξηροί καρποί, τυρί κ.λπ. Θεωρούνται ένας καλός τρόπος για να βρει το άτομο στιγμιαία ανακούφιση και να ξεφύγει από το άγχος, τη θλίψη κ.λπ

Και βέβαια είναι στιγμιαίο, γιατί ενώ ένα άτομο στράφηκε στο φαγητό, συνεχίζει να νιώθει το ίδιο όπως πριν. Και επιπλέον, μπορεί να εμφανιστούν αισθήματα ενοχής. Οι μελέτες θεωρούν αυτή την συμπεριφορά ως τρόπο αντίδρασης σε αρνητικά συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένης της υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού.

Η εμφάνιση της εξαρτάται από τη δεδομένη στιγμή και τη διάθεση στην οποία βρισκόμαστε. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες, λόγω της εικόνας της τελειότητας που επιβάλλει η κοινωνία. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνδρες δεν μπορούν επίσης να το πάθουν.

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ανάλογα με την περίπτωση και τη συχνότητα, η συναισθηματική διατροφή μπορεί να θεωρηθεί διαταραχή της διατροφής. 

Πως αναπτύσσεται η συναισθηματική διατροφή.

Οι κύριες αιτίες είναι το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι η παιδική ηλικία είναι το στάδιο όπου καθίσταται ζωτικής σημασίας να μάθουμε πώς να τρώμε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας. 

Σκεφτείτε ότι σε αυτήν την ηλικία, αυτή η αφομοίωση αποκτάται μέσω μίμησης και παρατήρησης. Στην αρχή μαθαίνουν τα παιδιά από τη συμπεριφορά των γονέων και τα άλλα μέλη της οικογένειας και αργότερα από τους φίλους, τους δασκάλους και τις εξωσχολικές δραστηριότητες. 

Επομένως, είναι απαραίτητο να είμαστε προσεκτικοί στη συμπεριφορά που δείχνουμε στο τραπέζι μπροστά στο φαγητό ή σχετικά με την εμφάνιση. Ας δούμε κάποιους παράγοντες κινδύνου: 

Τελειομανία και απογοήτευση για λάθη.

Αρνητική κριτική για το δικό μας σώμα ή των άλλων.

Η εμμονή στο βάρος ή πως τα ρούχα μας ταιριάζουν.

Περιορισμός ή απαγόρευση των τροφίμων, είτε επειδή θέλουμε να χάσουμε βάρος είτε λόγω αρνητικών αποδόσεων. Δηλαδή: δίαιτα! Αυτό μας κάνει να θέλουμε να φάμε. 

Χρησιμοποιώντας το φαγητό για να γιορτάσουμε κάθε επιτυχία μας. Όμως αυτή η συμπεριφορά δεν αποτελεί πρόβλημα καθώς είναι μέρος της κουλτούρας μας. 

Χρησιμοποιώντας το φαγητό ως ανταμοιβή ή ως τρόπο εξαναγκασμού για να ολοκληρώσουμε κάτι που μισούμε. 

Η ανάγκη να τρώμε καραμέλες ή σνακ όταν είμαστε κουρασμένοι, λυπημένοι ή είχαμε κάποια διαφωνία. 

Διαφημίσεις και συναισθήματα. 

Στη διάρκεια των χρόνων, τα πρότυπα ομορφιάς έχουν εξελιχθεί και έχουν αλλάξει. Από τη δεκαετία του 90, η αδυναμία ήταν κοινός στόχος, ειδικά για κορίτσια και γυναίκες. Έτσι τα μέσα ενημέρωσης εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και μοιράστηκαν πρότυπα συμπεριφοράς και πρότυπα σώματος, όπως επίσης τους έδιναν συμβουλές για να χάσουν βάρος ή να κάψουν λίπος.

Πράγματι τα τρόφιμα χαμηλών λιπαρών και χαμηλών θερμίδων διαφημίζονται συχνά. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. 

Οι διαφημίσεις αναδεικνύουν τη χαρά που μας δίνει το φαγητό. Για παράδειγμα ένα κορίτσι ρωτά τον πατέρα της από πού προέρχεται η ευτυχία και αυτός απαντά με μία σοκολάτα ή πίτσα. 

Τις διαφημίσεις αυτές τις βλέπουμε πολύ συχνά σε ταινίες. Ποιος δεν θυμάται το κορίτσι ή τη νέα γυναίκα στον καναπέ ή στο τραπέζι της κουζίνας, αργά το βράδυ, να τρώει παγωτό ή να είναι περιτριγυρισμένο από τσιπς  και μπισκότα! Τις περισσότερες φορές δεν καταλαβαίνουμε τον αντίκτυπο αυτών των σκηνών επομένως θεωρούμε ότι είναι κάτι φυσιολογικό.

Άγχος, θλίψη, ή κατάθλιψη.

Η συναισθηματική διατροφή σχετίζεται με την υπερκατανάλωση τροφής ή και ακριβώς το αντίθετο. Τι μας οδηγεί σε αυτό; Η διάθεσή μας, η κατάσταση, το περιβάλλον, προηγούμενες εμπειρίες και τα επίπεδα ορμονών και νευροδιαβιβαστών.

Έχουμε υψηλές προσδοκίες για όλα και για όλους. Όταν καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε σε όλες αυτές τις προσδοκίες, προβάλουν το άγχος και η κατάθλιψη. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι τα αποδεχτούμε τα όριά μας και να μαθαίνουμε από κάθε στιγμή, κάθε καλό ή και κακό και από τα λάθη μας. 

Είναι καλό επίσης να αναφέρουμε τον αντίκτυπο της μαζικής μας έκθεσης στις πληροφορίες, τις νέες τεχνολογίες και ειδικά στα κοινωνικά δίκτυα. Με συνέπεια, οι άνθρωποι να αισθάνονται συναισθήματα θλίψης που πρέπει να αντιμετωπισθούν εγκαίρως. 

Πρακτικές συμβουλές για τη θεραπεία και την πρόληψη της συναισθηματικής διατροφής. 

• Καταρχήν, κοιτάξτε  τον εαυτό σας και εκτιμήστε πως αισθάνεστε όχι μόνο μπροστά από το φαγητό, αλλά και σχετικά με τη σωματική και ψυχική σας υγεία. Στη συνέχεια, αναρωτηθείτε πως μπορείτε να τροποποιήσετε τον τρόπο αυτό και προσπαθήστε το. Αν είναι δύσκολο ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου που θα σας δώσει τα εργαλεία που χρειάζεστε για να διαχειριστείτε την κατάσταση αυτή και να αποκτήσετε συναίσθηση. Δεν είναι ποτέ αργά να αρχίσετε θεραπεία ακόμη και για προληπτικούς λόγους.

• Τρώτε σε ένα ευχάριστο περιβάλλον, χωρίς διαφωνίες και περισπασμούς. Έτσι θα αποφύγετε τις εντάσεις και θα τρώτε συνειδητά αφήνοντας την όρεξή σας να σας καθοδηγήσει και να απολαύσετε το φαγητό. 

• Προσπαθήστε να αφιερώσετε τουλάχιστον 15 ή 20 λεπτά για φαγητό. Μην βιάζεστε μασάτε αργά.

• Εκτιμήστε τον εαυτό σας και τους άλλους για τα επιτεύγματά και τις βελτιώσεις τους. Αποφύγετε αρνητικούς υπαινιγμούς για τη φυσική εμφάνιση. Με τον τρόπο αυτό, ενθαρρύνετε την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.

• Εάν ο στόχος σας είναι να χάσετε βάρος ή να βελτιώσετε την εικόνα του σώματός σας, εφαρμόστε  προοδευτικά τις αλλαγές που χρειάζονται. Έτσι θα είναι ευκολότερο να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. 

• Προσπαθήστε να τρώτε υγιεινά και διαφορετικά τρόφιμα. Από καιρό σε καιρό, απολαύστε κάτι που σας αρέσει όπως πίτσα ή ένα γλυκό. 

• Ξεχάστε τα όλα σχετικά με τις απαγορεύσεις ή τις λίστες καλών ή κακών τροφίμων για κάτι συγκεκριμένα. 

• Εκφράστε τα συναισθήματά σας με κάποιον που εμπιστεύεστε. 

• Εάν αισθανθείτε άγχος, προσπαθήστε να αναπνεύσετε βαθιά για να χαλαρώσετε. Είναι δύσκολο στην αρχή, αλλά είναι θέμα πρακτικής. Μην τρέξετε στο ψυγείο!

• Εάν είχατε μία ιδιαίτερα κακή ή αγχωτική μέρα και ονειρεύεστε ένα συγκεκριμένο φαγητό, προσπαθήστε να αποσπάσετε την προσοχή σας με άσκηση, μία ωραία βόλτα, ή να συνομιλήσετε με ένα αγαπητό σας φίλο.

Τέλος, θυμηθείτε να διδάξετε στα παιδιά σας ότι το φαγητό είναι μία βασική ανάγκη ζωής που μας δίνει ευχαρίστηση και ότι είναι πολύ σημαντικό να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. 

Φυσικά, μην διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου και διαιτολόγου – διατροφολόγου για την επίλυση της συναισθηματικής διατροφής.