1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης

1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης: Απαραίτητες εξετάσεις

Το 1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης εκτείνεται από την πρώτη ημέρα της τελευταίας έμμηνου ρύσης σας μέχρι και τη συμπλήρωση 13 εβδομάδων κύησης. Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί παθολογική κατάσταση. Πρέπει να γίνει κατανοητό από την έγκυο ότι πρέπει να συνεχίσει τις καθημερινές δραστηριότητές της (1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης - 3 ασκήσεις που επιτρέπονται), αποφεύγοντας τους εντατικούς ρυθμούς και την έντονη (ψυχική ή σωματική) κόπωση. Κύριο μέλημά της θα πρέπει να είναι η φροντίδα της υγείας της με σκοπό την γέννηση ενός υγιούς μωρού.

Συμβουλές για το 1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης

1ο τρίμηνο εγκυμοσύνης: Όταν υπάρξει καθυστέρηση περιόδου 5 – 7 ημερών, η γυναίκα πρέπει να συμβουλευτεί τον γυναικολόγο της. Τα τεστ εγκυμοσύνης δεν είναι πάντα αξιόπιστα. Αντίθετα, ο γυναικολόγος από την 5η βδομάδα της εγκυμοσύνης μπορεί να πιστοποιήσει με το υπερηχογράφημα την εγκυμοσύνη και να απαλλάξει το ζευγάρι από φόβους και ανησυχίες για τυχόν εξωμήτρια εγκυμοσύνη. Επίσης, ο γυναικολόγος πρέπει να συμβουλέψει τη γυναίκα για τις αλλαγές που θα επέλθουν στην καθημερινότητά της όσον αφορά το σωματικό βάρος της, τις συνήθειές της και την διατροφή της.

Διάρκεια εγκυμοσύνης

Η εγκυμοσύνη διαρκεί 40 βδομάδες και χωρίζεται σε 3 τρίμηνα (1ο, 2ο, 3ο). Η πρώτη βδομάδα της εγκυμοσύνης υπολογίζεται από την πρώτη ημέρα της τελευταίας περιόδου. Η αλλαγή του μήνα συμβαίνει 10 ημέρες μετά την ημερομηνία αυτή.

1ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης

Σε αυτό το τρίμηνο προγραμματίζονται οι εξετάσεις του προγεννητικού ελέγχου ώστε να μπορεί ο γυναικολόγος να καθορίσει την απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή της εγκυμοσύνης (σίδηρος, φυλλικό οξύ, ασβέστιο, βιταμίνες). Η πρωινή ναυτία και η κούραση αρχίζουν να εμφανίζονται και να εντείνονται λόγω των αυξανόμενων ορμονών. Υπάρχει τάση (αίσθημα «διόγκωσης») των μαστών και ευαισθησία στις θηλές. Η κοιλιά της εγκύου αρχίζει να φουσκώνει λόγω του ότι η μήτρα που φιλοξενεί το έμβρυο αρχίζει να μεγαλώνει.

Στο τέλος του πρώτου τριμήνου, το έμβρυο είναι μια μικρογραφία ανθρώπου με ανάπτυξη ως επί το πλείστον όλων των οργάνων του. Με τη χρήση τετραδιάστατης υπερηχογραφίας μπορούν να φανούν ευκρινώς τα χέρια, τα πόδια και το φύλο του εμβρύου. Στη χρονική αυτή περίοδο γίνεται το υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας και το PAPP-Α test.

Τι είναι το υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας και το PAPP-a test;

Στο υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας μετράται η ποσότητα του υγρού που βρίσκεται κάτω από το δέρμα στον αυχένα του εμβρύου. Αυξημένο πάχος σχετίζεται με υψηλή πιθανότητα για σύνδρομο Down. Παράλληλα λαμβάνεται αίμα από την έγκυο όπου μετρώνται συγκεκριμένες πρωτεΐνες (PAPP-a και ελεύθερη β-χοριακή γοναδοτροπίνη). Είναι το λεγόμενο PAPP-a test, το οποίο εξασφαλίζει μια υγιή εγκυμοσύνη σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης συνδρόμου Down ή άλλων χρωμοσωμιακών ανωμαλιών, προτείνεται στην έγκυο να υποβληθεί σε βιοψία χοριακής λάχνης ή αμνιοπαρακέντηση. Αυτές οι εξετάσεις είναι επεμβατικές και μπορούν με ασφάλεια να αποκλείσουν την ύπαρξη χρωμοσωμιακών ανωμαλιών στο έμβρυο.

Υπάρχει μέθοδος προγεννητικού ελέγχου μη επεμβατική εκτός της αυχενικής διαφάνειας και του PAPP-Α test;

Ναι. Υπάρχουν πλέον εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου μη επεμβατικές (δηλαδή πριν ολοκληρωθεί το 1ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης) που γίνονται με λήψη αίματος από την έγκυο και ανιχνεύουν χρωμοσωμιακές ανωμαλίες του εμβρύου σε ποσοστά 99%.

2ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης

Από την αρχή του τριμήνου αυτού στις περισσότερες των περιπτώσεων, μειώνονται προοδευτικά οι ναυτίες και οι εμετοί. Η εγκύμονα μήτρα αυξάνεται και βρίσκεται πλέον εκτός λεκάνης, φθάνοντας στο τέλος του 2ου τριμήνου ένα με δύο δάκτυλα πάνω από τον ομφαλό. Το δέρμα γύρω από τις θηλές και το πρόσωπο γίνεται σκουρόχρωμο. Μπορεί να εμφανισθούν ραγάδες στην κοιλιά λόγω διάτασης του δέρματος και απαιτείται η χρήση gel ενυδάτωσης και κρέμες με βιταμίνη Ε.
Από τα μέσα του τριμήνου αυτού, η έγκυος αρχίζει να νιώθει τις πρώτες κινήσεις του μωρού της. Το βάρος της εγκύου σταδιακά αυξάνεται, αισθάνεται «βαριά» τα πόδια της και κάποιες φορές παραπονιέται για πόνο στη μέση (οσφυαλγία) λόγω της πιθανής μετατόπισης του κέντρου βάρους του σώματος της.
Από την αρχή του 2ου τριμήνου της εγκυμοσύνης και μέχρι τέλους πρέπει να γίνονται καθιερωμένες εξετάσεις ανά μήνα όπως η εξέταση αίματος, η γενική εξέταση ούρων και η μέτρηση σακχάρου του αίματος.

Ποιές είναι οι βασικές εξετάσεις της εγκύου στο 2ο τρίμηνο εγκυμοσύνης;

1.    Το υπερηχογράφημα β-επιπέδου.
Είναι ο αναλυτικός υπερηχογραφικός έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου. Επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση των ανωμαλιών διάπλασης του εμβρύου σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%. Επίσης, ο υπερηχογραφικός αυτός έλεγχος δίνει άμεσες πληροφορίες για τη συμμετρική ανάπτυξη του εμβρύου, το αμνιακό υγρό και τον πλακούντα, παράμετροι σημαντικοί για την επιτυχή έκβαση της κύησης.

2.    Η καμπύλη σακχάρου εγκυμοσύνης
Όλες οι έγκυες πρέπει να υποβάλλονται σε καμπύλη σακχάρου. Η εξέταση αυτή ανιχνεύει τις εγκύους εκείνες που παρουσιάζουν διαταραχή στον μεταβολισμό της γλυκόζης. Αν υπάρχει ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη ή η εξέταση καμπύλης σακχάρου είναι παθολογική, τότε η έγκυος χρήζει στενής παρακολούθησης από διαβητολόγο σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο με κύριο σκοπό να προληφθούν οι δυσάρεστες συνέπειες του σακχαρώδη διαβήτη για την μητέρα και το νεογνό.
Η εγκυμοσύνη είναι δυνητικά διαβητογόνος παράγοντας λόγω των αυξήσεων ποσοτήτων γλυκόζης και υδατανθράκων που παράγονται από τον πλακούντα. Έχει αρκετά αποθέματα ινσουλίνης η έγκυος για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή; Την απάντηση δίνει η εξέταση καμπύλης σακχάρου με τη μέτρηση των τιμών σακχάρων στο αίμα της εγκύου μετά από χορήγηση 75 γραμμαρίων γλυκόζης.

3ο τρίμηνο εγκυμοσύνης

Η μήτρα της εγκύου σταδιακά αυξάνεται και είναι φανερή πλέον η αύξηση του μεγέθους της κοιλιάς. Το στομάχι πιέζεται από την εγκύμονα μήτρα προκαλώντας στην έγκυο δυσπεψία, παλινδρόμηση των τροφών και δυσκολίες στον ύπνο. Σε αυτό το τρίμηνο η έγκυος παραπονιέται για έντονη αδυναμία και καταβολή δυνάμεων. Ένα άλλο θέμα που ταλαιπωρεί την έγκυο είναι η εμφάνιση αιμορροΐδων. Η πίεση που ασκεί η διογκωμένη μήτρα τόσο στο έντερο όσο και στις φλέβες της λεκάνης της εγκύου, δημιουργούν έντονη δυσκοιλιότητα και επιτείνουν το πρόβλημα των αιμορροΐδων.

Το έμβρυο στο 3ο τρίμηνο αυξάνεται σταδιακά σε μέγεθος και βάρος και γίνεται η πλήρης ωρίμανση όλων των οργάνων και συστημάτων του, κυρίως του αναπνευστικού,το οποίο είναι  ιδιαίτερα απαραίτητο σε καταστάσεις πρώιμου τοκετού. Όπως και στα δύο προηγούμενα τρίμηνα, το έμβρυο ελέγχεται με το υπερηχογράφημα. Σημαντική υπερηχογραφική εξέταση στο 3ο τρίμηνο είναι το υπερηχογράφημα Doppler όπου φαίνεται το «καλώς έχειν» του εμβρύου μέσα στην μήτρα και τα αποθέματα του πλακούντα σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά μέχρι το τέλος της εγκυμοσύνης.

Σε περίπτωση δυσχερούς ανάπτυξης του εμβρύου, απαιτείται ιδιαίτερη και τακτικότερη παρακολούθηση της εγκύου και του εμβρύου της από τον γυναικολόγο με σκοπό την αποφυγή δυσάρεστων επιπλοκών.
Στο τέλος του 3ου τριμήνου, το έμβρυο έχει πάρει την τελική του θέση με το κεφάλι προς τα κάτω (95% των περιπτώσεων).

γράφει ο Κωνσταντίνος Καλμαντής M.D., Ph.D.,  Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών - drkalmantis.gr