Παιδί και τηλεόραση

Αρκεί να σκεφτούμε ότι το 1971 τα παιδιά άρχιζαν να παρακολουθούν τηλεόραση στα τέσσερα χρόνια, ενώ σήμερα ξεκινούν από βρέφη πέντε μηνών.

Και η ερώτηση είναι: «Αφού βλέπει παιδικά, πού είναι το πρόβλημα;»

Τα κινούμενα σχέδια δεν είναι απαραιτήτως κατάλληλο θέαμα για ένα παιδί. Και η τηλεόραση δεν είναι κατάλληλη για όλες τις ηλικίες των παιδιών.

Έτσι, θα προκαλέσει έκπληξη ότι η Αμερικανική Παιδιατρική κοινότητα τονίζει ότι τα παιδιά κάτω των 2 ετών πρέπει να ΜΗΝ βλέπουν τηλεόραση, καθώς δεν έχει αποδειχτεί κανένα όφελος στην ανάπτυξή τους από την τηλεθέαση. Ακόμη και για τα προγράμματα που διαφημίζονται ότι βοηθούν στην ανάπτυξη του βρεφικού εγκεφάλου, δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη που να τα υποστηρίζει. Αντίθετα, πολλές είναι οι συσχετίσεις της τηλεόρασης με βλαπτικές επιδράσεις στα μικρά παιδιά.

Ο εγκέφαλος των βρεφών «εκπαιδεύεται» μέσα από τις πέντε αισθήσεις- την εμπειρία της εικόνας, της μυρωδιάς, της επαφής, της γεύσης και του ήχου των πραγμάτων. Μέσα από τη συνεχή εισροή πληροφοριών, ο βρεφικός εγκέφαλος μαθαίνει να συνδέει όλα αυτά μεταξύ τους μέσα από την εμπειρία. Αν όμως αντί για την πραγματική εμπειρία, εμείς τοποθετήσουμε τον εγκέφαλο αυτόν μπροστά στην τηλεόραση, δε θα πάρει τις πληροφορίες που χρειάζεται για να μάθει, θα πάρει μόνο την εικόνα και ίσως και τον ήχο.

Θεωρείται ότι η τηλεόραση μπορεί να βλάψει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο με δύο μηχανισμούς:

Πρώτα, μέσα από το τρόπο που λειτουργεί η ίδια η τηλεόραση: τα εναλλασσόμενα φώτα, η γρήγορη αλλαγή της εικόνας, η γρήγορη πλοκή, οι διακοπές και απότομες αλλαγές στον ήχο, πιθανόν να υπερδιεγείρουν τον εγκέφαλο, μαθαίνοντάς τον σε ρυθμούς που ΔΕΝ ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, και κάνοντας έτσι την καθημερινότητα εξαιρετικά βαρετή για να ενδιαφέρει ένα παιδί. Μάλιστα, πιστεύεται ότι αυτός είναι ο μηχανισμός που συνδέει την τηλεθέαση στην πολύ μικρή ηλικία με προβλήματα προσοχής στην ηλικία των 7 ετών, και την αυξημένη συχνότητα της διαταραχής της ελλειμματικής προσοχής και υπερδιέγερσης (ΔΕΠΥ).

Δεύτερον, τα μικρά παιδιά που βλέπουν τηλεόραση, χάνουν ώρες από δημιουργικό παιχνίδι και από την αλληλεπίδρασή τους με τους γονείς τους και τα αδέλφια τους.

Άραγε, μπορούν τα μικρά παιδιά να μάθουν από την τηλεόραση;

Για τα παιδιά κάτω των δύο ετών, δεν υπάρχει απόδειξη ότι μπορούν να μάθουν από την τηλεόραση, κι αυτό γιατί έχει αποδειχτεί ότι τα παιδιά 0-2 ετών μαθαίνουν πολύ καλύτερα μια πληροφορία από μια ζωντανή παρουσίαση και μπορούν να την θυμηθούν και να την μιμηθούν, παρά αν αυτή είναι μαγνητοσκοπημένη. Και αυτό ισχύει και για όλα εκείνα τα προγράμματα που απευθύνονται συγκεκριμένα σε βρέφη «για να τα κάνουν πιο έξυπνα».

Για τα μεγαλύτερα παιδιά, άνω των 3 ετών, ένα καλά μελετημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορεί να τα βοηθήσει στις σχολικές τους επιδόσεις, και αυτό το πλεονέκτημα να το διατηρήσουν ως και την εφηβεία τους.

Το πιο καλά μελετημένο παιδικό πρόγραμμα υπήρξε το Sesame Street, το γνωστό μας «Σουσάμι Άνοιξε», που προβλήθηκε και στην Ελλάδα την δεκαετία του 1980. Σε αυτό το πρόγραμμα συνεργάστηκαν παιδοψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί, ακόμη και κληρικοί, προκειμένου να μάθουν στα παιδιά γλώσσα και αριθμητική, αλλά και έννοιες κοινωνικές, όπως η φιλία, η ισότητα, η ανεκτικότητα, η διαφορετικότητα, ακόμη και ο θάνατος. Μάλιστα, καθώς ένας πολύ αγαπημένος πρωταγωνιστής πέθανε ενώ η σειρά παιζόταν, κλήθηκε όλο το επιτελείο μαζί με τους ειδικούς συμβούλους να αντιμετωπίσει το θέμα του θανάτου και πώς θα το παρουσίαζαν στα παιδιά. Η αρχική πρόταση να αντικαταστήσουν απλώς τον ηθοποιό και να διατηρήσουν τον χαρακτήρα της σειράς απορρίφθηκε, όπως και το να πουν ότι απλώς μετακόμισε χωρίς να αποχαιρετήσει.

Το επεισόδιο αυτό το επεξεργάστηκαν για ολόκληρους μήνες, και τελικά, αποφάσισαν να το προβάλλουν συγκεκριμένα την ημέρα των Ευχαριστιών, που είναι αργία για τις Η.Π.Α, ώστε τα παιδιά να παρακολουθήσουν το επεισόδιο μαζί με τους γονείς τους. Για να τους προετοιμάσουν, έφτιαξαν και σχετικό «τρεηλερ» όπου η παραγωγή το συνέστηνε στους γονείς να είναι παρόντες εκείνη την ώρα.
Το επεισόδιο αυτό, που είχε τίτλο «Αντίο κύριε Hooper» , θεωρήθηκε από τα βραβεία Emmy ως μια από τις 10 σημαντικότερες στιγμές στην ημερήσια τηλεόραση ως τώρα.

Ωστόσο, για τα παιδιά που είναι μικρότερα των τριών ετών, έχει βρεθεί ότι κάθε ώρα τηλεθέασης την ημέρα συνδέεται με μειωμένες επιδόσεις σε όλες τις γνωστικές δοκιμασίες κατά την σχολική ηλικία.

Η επίδραση της τηλεόρασης στη γλώσσα:
Μελέτες έχουν δείξει ότι στα παιδιά κάτω των 2 ετών, για κάθε ώρα τηλεθέασης, γνώριζαν κατά μέσο όρο 6-8 λέξεις λιγότερες. Όσα έβλεπαν πάνω από 2 ώρες την ημέρα σε αυτές τις ηλικίες, ακόμη και αν παρακολουθούν βρεφικά εκπαιδευτικά προγράμματα ή προγράμματα που σε μεγαλύτερα παιδιά έχουν αποδεδειγμένα οφέλη, είχαν 6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να καθυστερήσουν να μιλήσουν, σε σχέση με αυτά που δεν έβλεπαν τηλεόραση.

Η επίδραση της ανοιχτής τηλεόρασης:
Ακόμη όμως και αν το παιδί δεν παρακολουθεί ενεργά το πρόγραμμα, και η τηλεόραση παίζει απλώς σαν θόρυβος, έχει παρατηρηθεί ότι επηρεάζει την επαφή του παιδιού με το παιχνίδι του αλλά και με τον γονέα. Το ίδιο το παιδί περιστασιακά αποσπάται από το παιχνίδι του, χαζεύει, και όταν ξαναρχίζει το παιχνίδι, δεν συνεχίζει την ίδια ασχολία με πριν, αλλά αρχίζει κάτι άλλο, οπότε η προσοχή του διασπάται διαρκώς και δεν τελειώνει αυτό που ξεκινάει. Από την άλλη μεριά, ο ίδιος ο γονιός αποσπάται από την ανοιχτή τηλεόραση, μιλάει πολύ λιγότερο στο παιδί και συμμετέχει λιγότερο στο παιχνίδι του. Το βρέφος που μεγαλώνει σε σπίτι που οι ενήλικες παρακολουθούν πολλές ώρες τηλεόραση, μπορεί να καθυστερήσει να μιλήσει απλώς και μόνο επειδή οι γονείς του δεν του μιλούν αρκετά!

Τηλεόραση πριν τον ύπνο:  
Ένας στους τρεις γονείς χρησιμοποιεί την τηλεόραση στη βραδινή ρουτίνα του παιδιού αναφέροντας ότι το ηρεμεί. Ωστόσο, στα παιδιά κάτω των τριών ετών η τηλεθέαση πριν τον ύπνο συνδέεται με ακανόνιστα ωράρια ύπνου, με τις γνωστές επιπτώσεις στη διάθεση, τη συμπεριφορά και τη μάθηση.

Τηλεόραση και παχυσαρκία:
Ας μην ξεχνάμε τη στενή σύνδεση που έχει η τηλεθέαση με την καθιστική ζωή και την παιδική παχυσαρκία. Οι ώρες τηλεθέασης για τα παιδιά είναι ώρες χαμένης σωματικής δραστηριότητας, και μαθαίνουν σε ένα τρόπο ζωής χωρίς καμία άσκηση.

Βασιζόμενη στα παραπάνω δεδομένα,  η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) δημοσίευσε τις ακόλουθες συστάσεις προς τους γονείς:

1.    Παιδιά κάτω των δύο ετών να μην παρακολουθούν τηλεόραση (και γενικά οθόνες, πχ διαδίκτυο, βίντεο, DVD).

2.    Αν οι γονείς επιλέξουν να εξοικειώσουν τα παιδιά τους με τα μέσα, πρέπει να έχουν συγκεκριμένη στρατηγική, και κυρίως, να γνωρίζουν το θέμα και να παρακολουθούν το πρόγραμμα μαζί με το παιδί.

3.    Συστήνεται να μην τοποθετείται συσκευή τηλεόρασης στο παιδικό δωμάτιο.

4.    Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι η παρακολούθηση των μέσων από τους ίδιους μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στο παιδί .Η παρακολούθηση της τηλεόρασης από τον ενήλικα στον χώρο που βρίσκεται το παιδί, είναι περισπασμός τόσο για τον ενήλικα όσο και για το παιδί.

5.    Το ελεύθερο παιχνίδι είναι πολυτιμότερο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου από οποιαδήποτε έκθεση στα μέσα. Εάν ο γονέας δεν μπορεί να συμμετέχει ενεργά στο παιχνίδι, το παιδί μπορεί να παίζει μόνο του υπό την επίβλεψη ενός ενήλικα. Ακόμη και τα πολύ μικρά βρέφη όταν παίζουν μόνα τους σκέφτονται δημιουργικά και μπορούν να κάνουν πράγματα με ελάχιστη γονεϊκή παρέμβαση.  

Για οποιαδήποτε απορία έχετε ή αν θέλετε την συμβουλή μου για κάποιο θέμα που σας απασχολεί, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου χρησιμοποιώντας τη φόρμα σχολίων ακριβώς κάτω από τα άρθρα μου. Θα ήταν χαρά μου να σας βοηθήσω να λύσετε προβλήματα και απορίες.  Σε περίπτωση που θέλετε να έχετε μια προσωπική επικοινωνία μαζί μου, περιμένω τα e-mails σας στη διεύθυνση:  lazopoulounatalia@gmail.com